شهر زیبای یزد چون نگینی در میان کویر ایران سر برافراشته است. مهربانی و گرمی میزبان، داغی آفتاب گرم و سوزان را از خاطر میهمانان پاک کرده‌است. جلسه‌ای پرجنب‌و‌جوش و بحث‌های داغِ داغ، حضار که خود سرمایه‌گذاران، کارآفرینان و استادان بنام در زمینه کاری خود بودند، ‌هر کدام به نوبت پیرامون فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه فناوری ‌نانو اظهارنظر کردند. نشستند و گفتند و برخاستند. اما یک سوال، بی‌جواب مانده بود که همه در انتظار پاسخش بودند. ¹
جلسات متعددی مشابه نشست فوق در نقاط مختلف کشور برگزار می‌شود، اما حکایتِ یک سوال همچنان پابرجاست. یک سوال کلیدی که باید شفاف و روشن پاسخ داده شود. سوالی که در مورد هر بنگاه یا مدیر دیگری نیز مطرح است و همچنان بی‌پاسخ ‌مانده‌است، سوالی ساده و روشن که بارها مطرح شده و جواب هم داده شده، اما شاید باید شفاف‌تر شود. سوال اساسی این است که یک سرمایه‌گذار، یک صاحب صنعت یا حتی یک کارآفرین برای ورود به حوزه فناوری‌ نانو از کجا و چگونه باید شروع کند؟

گام اول: چیستی فناوری‌ نانو
اولین گام برای هر فعالیت در حوزه نانو آشنایی مختصری با زمینه فناوری ‌نانو است. کاری که زمانی حدود دو تا سه ساعت باید برای آن صرف کرد. منابع متعددی هم برای همه در دسترس است .² دوره‌ها و کارگاه‌های نیم‌‌روزه‌ای هم وجود دارد که حضور در آنها می‌تواند ذهن مدیر ایرانی را به خلاقیت وادارد. فیلم‌های آموزشی زیادی نیز تولید شده است که از طریق ستاد ویژه توسعه فناوری‌ نانو قابل دستیابی است .³ این آشنایی مختصر کمک بزرگی به ایجاد یک نگرش و تفکر جدید در مدیر می‌نماید و هنر نانو هم در همین تغییر نگرش و مختصات فکری و کسب‌وکاری فرد نهفته است. تغییر نگرش درک و فهم مدیر بنگاه را از محیط بین‌المللی پیرامونی خود زیاد می‌کند و جهت‌دهنده دانش و بینش آنها پیرامون محیط کسب‌وکاری خود است. به نظر می‌رسد طیف وسیعی از بنگاه‌ها در حوزه‌های مختلف می‌توانند از این فناوری استفاده کنند و افق‌های جدید کسب‌وکار خود را سامان دهند. گام اول گامی عمومی است. همه مدیران مشابه یکدیگر باید اطلاعات اولیه این فناوری را کسب کنند. حوزه‌های کاربرد آن را بدانند و درک عمومی از این فناوری بیابند.

گام دوم: کاربردها و قابلیت‌های نانو
دومین گام حرکت تخصصی و جهت‌دار به‌سمت کاربردهای نانو در حوزه مورد علاقه مدیر و بنگاه است. برای مثال در نشست یزد یک شرکت در حوزه پلیمر و یک شرکت در حوزه کاشی و سرامیک اظهار علاقه کردند. آنها باید یک یا دو نفر را هدایت کنند تا فعالیت‌هایی به شرح زیر انجام شود:
کاربردهای فناوری ‌نانو در حوزه کاری خود را جمع‌آوری کنند. اطلاعات زیادی در اینترنت وجود دارد. همچنین ستاد نانو اطلاعات ارزشمندی را در اختیار دارد. درخت صنعت نانو یک راهنمای مناسب برای کاربردهای نانو در صنایع مختلف است. در سایت ستاد، قسمت آینده‌اندیشی درخت‌های نانو ارائه شده‌اند. همچنین ماهنامه فناوری‌نانو نیز اطلاعات گران‌قیمتی در مورد کاربردهای مختلف فناوری‌ نانو در هر شماره ارائه می‌دهد. محتوای ماهنامه نانو از سایت ستاد قابل دسترسی است. در یک تعامل نزدیک با ستاد به‌راحتی می‌توان همه این اطلاعات را جمع‌آوری، دسته‌بندی و تحلیل کرد. نتایج به‌دست‌آمده اطلاعاتی ساده اما بسیار گران‌قیمت است که مدیر را برای ادامه مسیر کمک می‌نماید و قابلیت‌های نانو را بیشتر و بیشتر به او نشان می‌دهد. طیفی از مدیران از این اطلاعات قابلیت‌های جدید و منحصربه‌فردی را خود استخراج می‌کنند که این نشان از شم تجاری و هوش کسب‌وکاری مدیر بنگاه دارد.
محصولات تجاری و شرکت‌های تولید کننده در حوزه‌های مرتبط را جمع‌آوری کنند. ابعاد محصولات و شرکت‌ها، رقبای بین‌المللی آینده شرکت ایرانی (یا شرکای راهبردی آنها) را نشان می‌دهد و محصولات تولید شده نیز روند بازار فعلی را به تصویر می‌کشاند. ماهنامه فناوری‌ نانو در هر شماره تعدادی از شرکت‌های نانو را معرفی می‌کند. همچنین گزارش‌های مختلفی در مورد شرکت‌های نانو از طریق سایت ستاد قابل تهیه است. این اطلاعات بصیرت مدیر ایرانی را جهت می‌دهد تا به تشخیص صحیح و درستی برسد. مدیر ایرانی گام‌به‌گام باید به‌سمت تشخیص کامل‌تر و درست‌تر حرکت کند.
تخمین بازارهای فعلی و بازارهای بالقوه گام نهایی در این مرحله است. اطلاعات به‌دست‌آمده در مورد محصولات و شرکت‌ها باید با ابعاد بازار آنها مقایسه شده، نتیجه‌گیری شود که حرکت بعدی چه باید باشد. در این زمینه نیز اطلاعات گسترده‌ای در دسترس است و حتی در صورت لزوم اطلاعات قابل تهیه و خریداری است. ستاد و شبکه شرکت‌ها باز مانند مراحل قبل همکار و همیار بنگاه در طی کردن این مسیر هستند.
جمع‌بندی اطلاعات فوق و تحلیل کلی آنها نشان می‌دهد که بنگاه چه باید بکند. مدیر بنگاه بر اثر این اطلاعات دیگر به‌راحتی می‌تواند در مورد سودمندی یا عدم سوددهی ادامه مسیر اظهار نظر کند.
انجام فعالیت‌های فوق فقط از سوی بنگاه یا مجموعه‌ای از بنگاه‌ها قابل انجام است. ستاد یا شبکه نمی‌تواند چنین فعالیتی را انجام دهد، زیرا کارشناسان فنی مرتبط با این امر را ندارد و از نزدیک نیز در جریان فعالیت یک بنگاه یا حوزه خاص نیست. افرادی برای انجام فعالیت فوق مناسبند که چند ویژگی ذیل را داشته باشند:
• حداقل دانش مهندسی یا علوم پایه در حد لیسانس داشته باشند؛
• مهارت‌های لازم خواندن و فهم متون انگلیسی را دارا باشند؛
اطلاعات کافی در مورد فناوری ‌نانو داشته باشند. این افراد باید نانو را به‌خوبی بدانند و با حوزه‌های آن آشنایی کامل داشته باشند. اگر بنگاه چنین افرادی را ندارد کافی است دو نفر از کارشناسان شرکت در یک دوره زمانی حداکثر دو‌هفته‌ای آموزش‌های لازم را فراگیرند. این آموزش‌ها از طریق کتب مختلفی که هم در بازار است و هم از طریق ستاد قابل دستیابی است، قابل انجام است. همچنین بنگاه می‌تواند با استفاده از فارغ‌التحصیلان مرتبط با حوزه نانو باعث تسریع گام دوم شود.

گام سوم: ارائه پیشنهادهای مشخص
سومین گام، ارائه پیشنهادهای مشخص جهت ایجاد ارزش ‌افزوده در بنگاه با استفاده از این فناوری است. طیف این پیشنهادها بسیار وسیع است. شاید نتیجه همه فعالیت‌های فوق پیشنهاد خرید یک ماده نانویی و افزودن آن در قسمتی از خط تولید باشد و یا حتی شاید ساده‌تر مانند آغشته کردن محصول به یک ماده نانویی باشد. به هر حال اگرچه حوزه نانو پیچیده و نو است؛ اما استفاده از خط تولید محصولات شاید پیچیده نبوده و با روش‌های ساده قابل کاربری باشد. در هر صورت در این مرحله باید پیشنهادهای مشخصی با تخمین‌های مالی لازم استخراج شود.

گام چهارم: ارزیابی پیشنهادها
چهارمین گام و مهم‌تر از گام‌های قبلی ارزیابی پیشنهادها است. هر چه گام‌ها بیشتر شود، ‌طی کردن ادامه مسیر دقت بیشتری می‌طلبد تا به هدف مناسب برسد. برای ارزیابی پیشنهادها چند فعالیت باید صورت بپذیرد. اولا باید هر پیشنهادی امکان‌سنجی شود تا تخمین‌های اولیه در مورد میزان سرمایه‌گذاری و پیش‌بینی سود و مانند آن انجام شود و بعد در صورت نتیجه مثبت امکان‌سنجی، مقدمات طرح کسب‌وکار آماده گردد. همچنین در این مرحله فناوری‌های رقیب نیز باید مورد بررسی قرار گیرد و مزیت‌های هر کدام نسبت به دیگری روشن گردد. با توجه به این اطلاعات طرح کسب‌وکار تهیه و بر اساس آن می‌توان تشخیص کاملی نسبت به راه‌اندازی یا عدم راه‌اندازی ارائه کرد.
گام پنجم: راه‌اندازی کسب‌وکار
همه این گام‌ها نیازمند همراه و همیاری است که با کمک او هم هزینه‌ها به حداقل برسد و هم کمک و یاری او باعث تسریع روند کار شود. شبکه شرکت‌های فناوری‌ نانو همیار و همراه شما در همه این مسیر خواهد بود. حمایت‌های شبکه خطر کردن بنگاه را به حداقل خواهد رساند و امکان رسیدن به هدف ره بیشینه خواهد کرد.
 

[1] - اشاره به نشست شبکه شرکت‌های فناوری نانو با سرمایه‌گذاران یزدی در تاریخ 31/1/1386 است. در این نشست دو فرصت سرمایه‌گذاری در ‏حوزه نانوروکش‌ها که در زمینه پلیمر، نساجی و سرامیک کاربرد دارد، معرفی گردید. مخاطبان، مدیران عامل شرکت‌های یزدی و تعدادی ‏متخصصیان دانشگاهی بودند. نتیجه این شد که دو گروه کارشناسی جهت فعالیت بر روی کاربرد فناوری نانو در حوزه کاشی- سرامیک و پلیمر ‏با همکاری شبکه شرکت‌های نانو تشکیل گردد و ادامه همکاری بر اساس نقشه راه پیشنهادی آنها انجام شود. ‏
[2] - برای مثال می‌توان به ‏www.nano.ir‏ قسمت دانستنی‌های نانو یا ‏www.nanoclub.ir‏ اشاره کرد.‏