THE ROLE O F ICT IN PO VERTY R EDUCTIO N
اهمیت و نقش فناوری ارتباطات و اطلاعات
در راستای کاهش فقر
(A nita K elles)کلس
آنیتا : نویسنده
کارشناس ارشد
استخدام زنان و برنامه های استخدامی ویژه،مدیر استخدام زنان و توسعه اجتماعی جنوب آسیا
دبیر کل هیات
مشاوره برای برقراری با کشورهای در حال توسعه
وزیر امور خارجه
فنلاند
سال انتشار: مارس
2001
آدرس سایت مقاله :
http://www.ced.org/docs/report/report_counterpart_pov_finland.pdf
کلید واژه ها: فناوری ارتباطات و اطلاعات،شکاف دیجیتالی،ابعاد
فقر،دمکراسی
«دیدگاهی درحال حاضر وجود دارد که بیان میدارد فناوری
اطلاعات کاملاً با مساله فقر بیسواد بیارتباط میباشد؛دست یافتن به فناوری اطلاعات برای
فقرا به بسیار گران است؛ فقرا نیازی به تصور کردن در خصوص این پدیده را ندارند؛ آنها
به غذا نیازمندند.اینها نظرات وعقاید کج اندیشانهای میباشند درحال حاضر طی سه سال بیش
از پنج هزار(5000(شرکت ارتباطی تلفن Telephone( (Fairies به تجارت پرجنب وجوش فروش خدمات تلفنی درروستاهای کشور بنگلادش مشغول میباشند.»(محمد
یونس 2001)
مقدمه
فناوری ارتباطات و اطلاعات(ICT )نقش بسیار مهمی را درتمامی ابعاد حیات ملی (سیاست،اقتصاد، توسعه اجتماعی و
فرهنگی و ...... )جوامع امروزی ایفا مینماید.فنآوری ارتباطات و اطلاعات به سرعت روند
زندگیمان حتی شیوهایی را که به سبب آن به تجارت میپردازیم، به اطلاعات و خدمات دسترسی
مییابیم و به برقراری ارتباط با یکدیگر و سرگرم نمودن خودمان می پردازیم را دستخوش
تغییر میسازد.فنآوری ارتباطات و اطلاعات اقتصاد جهانی را تقویت و پشتیبانی مینماید.همچنین
با حقوق بشر درارتباط بوده و در بهترین حالت، از آزادی بیان و حق استفاده از اطلاعات
براساس ماده 19 بیانی? جهانی حقوق بشر حمایت بعمل میآورد.مساله فقر که از سوی بسیاری
به نقض حقوق بشر در جهان از آن تعبیر میشود، گریبان 2/1 بیلیون انسان را گرفته است.
از این رو، انجمن توسعه جهانی در راستای توسعه اهداف خود در هزاره سوم، متعهد به نصف
تقلیل دادن تعداد افراد برخوردار از تنها یک دلار در روز تا سال 2015 گردید. برای کسب
اطلاعات بیشتر به آدرس های ذیل رجوع نمایید: www.un.org/m
illennium goals
www.undp.org/m dg
اهمیت و نقش فناوری اطلاعات و ارتباطات در کاهش فقر چیست؟
آیا فناوری اطلاعات و ارتباطات شکافهای جدیدی را میان
ثروت و فقر خواهد گشود و یا اینکه به شکافهای اقتصادی ـ اجتماعی موجود شدت خواهد بخشید؟آیا
فناوری اطلاعات و ارتباطات نقش مستقیمی در کاهش فقر دارد یا اینکه صرفاً کالای لوکس
و تجملی میباشد که فقرا میتوانند به سختی از عهده آن برآیند؟ دو «مکتب عقیدتی» مخالف
هم وجود دارد : مکتب اول از فنآوری اطلاعات به عنوان داروی کاهش فقرتعبیر مینماید و
مکتب دوم،ادعا مینماید که فنآوری ارتباطات و اطلاعات ازنقش منطقی درکاهش فقر وبه همان
میزان نقش منطقی درکاهش نیازهای ابتدایی فقرا که برآورده نگردیده است، برخوردار نمیباشد.بحثمان
در این مقاله معطوف به نقطه نظری بینابین این دو مکتب میگردد. بحث بر سر این است که
فنآوری ارتباطات و اطلاعات، اگر بواسطه سیاستهای درست و با شیوه های جامع حمایت و پشتیبانی
گردد، کوششهای چند جانبه ضروری جهت کاهش فقر از جمله کوششهایی را که نیازهای ابتدایی
افراد بی بضاعت را برآورده میسازد را تکمیل و تقویت خواهد نمود.
تعریف فنآوری ارتباطات و اطلاعات
قبل از بحث درخصوص موضوعات، تعریف فنآوری ارتباطات و اطلاعات
ضروری و لازم میباشد.تعاریف بسیاری وجود دارد.تعریف OECD مفید و در دسترس میباشد.OECD از فنآوری ارتباطات و اطلاعات تمایز مناسبی را میان ابعاد تولیدی و خدماتی
فنآوری ارتباطات و اطلاعات ارائه می نماید.در سال 1998 کشورهای عضو OECD برای تعریف فنآوری ارتباطات و اطلاعات به عنوان ترکیبی از صنایع تولیدی و خدماتی
که داده ها و اطلاعات را به صورت الکترونیکی دریافت، انتقال و ارائه مینماید به توافق
دست یافتند.عامل مهم در این تعریف جامع این است که همانگونه که فنآوری ارتباطات و اطلاعات
دوگانگی سنتی میان تولید و خدمات را درهم میریزد، فعالیتهایی را که منجر به تولید و
پخش محصولات فنآوری ارتباطات و اطلاعات میگردد را میتوان در هر جایی از اقتصاد یافت. از این رو،تعریف فوق الذکر، راه درک ابعاد چندگانه
فنآوری ارتباطات و اطلاعات وکارآمد بودن آن درکمک به کاهش فقر ازبخشها و مناطق مختلف
را هموار میسازد.بخش تولید سخت افزار و نرم افزار فنآوری اطلاعات و ارتباطات در رشد
اقتصادی مشارکت داشته و در کشورهایی نظیرچین، مالزی و مکزیک به اشتغال زایی منجرگردیده
است.کشور هند، به عبارتی دیگر، از منبع جامع نرم افزار جهانی سود برده، و به رشد چشمگیری
در این بخش نائل آمده است.کشور هند برنامه های نرمافزاری را به 95 کشور جهان صادر مینماید
و به عنوان مرکز برنامه های اصلی فناوری اطلاعات، خدمات ارائه مینماید.بازار اصلی نرمافزار
کشورهند، ایالات متحده و دردرجهایی پایینتر اروپا میباشد.500 شرکت مستقر درسراسر جهان
نیازهای نرم افزاریشان را تنها از کشور هند تأمین مینمایند.صنعت فناوری ارتباطات و
اطلاعات مولد 7/7 میلیون دلار در سال 1999 بوده و180000 شغل را در کشور هند در سال
1998 بوجود آورده است.(2001 UNDP .)از این رو گسترش
روز افزون این بخشها به ندرت به اشتغال زایی افراد بسیار فقیری منجر میگردد که اغلب
تحصیل کرده نیستند.
شکاف و اختلاف
نقش فناوری ارتباطات و اطلاعات در به اصطلاح شکاف دیجیتالی
به گرمی مورد بحث و مجادله قرار گرفته است: که آیا وجود دارد و اگر وجود دارد، نافذ
و تنگ نظرانه میباشد؟ رابطهاش با فقر چیست و آیا شکافهای موجود میان ثروتمندان و فقرا
را گسترش یا کاهش می دهد؟ هیچکس نمیتواند منکر این حقیقت گردد که شکاف دیجیتالی وجود
دارد، اگرچه پیشرفتهایی درکاهش برخی از شکافها حاصل گردیده است.قضاوت حاصل از نسبت
میزبانان و کاربران اینترنتی مناطق مختلف در جهان نشان میدهد که کشور آفریقا در میان
کشورهای دیگری که در جدول ذیل نشان داده شده است در ردیف آخر قرار دارد:
کاربران و میزبانان اینترنتی وتعداد کامپیوترهای خانگی
به ازای هر 10000 سکنه طی
سال 2001
منطقه میزبانان اینترنتی کاربران اینترنتی کامپیوترهای
برآورد شده
26/91 2181/85 1340/96 آمریکا
39/39 2720/49 876/38 اقیانوسیه
18/32 1840/02 191/43 اروپا
3/33 434/012 29/23 آسیا
1/06 85/09 3/45 آفریقا
منبع: ITU)
سال 2002)
براساس آمارهای منطقهای در خصوص نفوذ تلفن همراه،آمریکایی
جنوبی و ساب ساهرا مناطق عقب
مانده در سال 2001 میباشند.
نرخ تلفنهای موبایل به ازای هر 1000 نفر طی سال 2001
منطقه تلفنهای موبایل
ایالات متحده آمریکا 25/341
آمریکای لاتین و کشورهای حوزه کارائیب 53/122
اروپا و آسیای مرکزی 00/92
آسیای شرقی و اقیانوسیه 76/69
17/42 Sub-Saharan
آسیای جنوبی 38/3
www.Ecom link.org/E_incubator/indicators_D
etail:منبع
نقش فناوری ارتباطات و اطلاعات در به اصطلاح شکاف دیجیتالی
به گرمی مورد بحث و مجادله قرار گرفته است: که آیا وجود دارد و اگر وجود دارد، نافذ
و تنگ نظرانه میباشد؟ رابطهاش با فقر چیست و آیا شکافهای موجود میان ثروتمندان و فقرا
را گسترش یا کاهش می دهد؟ هیچکس نمیتواند منکر این حقیقت گردد که شکاف دیجیتالی وجود
دارد، اگرچه پیشرفتهایی درکاهش برخی از شکافها حاصل گردیده است.قضاوت حاصل از نسبت
میزبانان و کاربران اینترنتی مناطق مختلف در جهان نشان میدهد که کشور آفریقا در میان
کشورهای دیگری که در جدول ذیل نشان داده شده است در ردیف آخر قرار دارد:
نفوذ و گسترش اینترنت در مقایسه با شاخصهای دیگر آسیای
جنوب شرقی
کشور گسترش
اینترنت
درصد سواد
بزرگسالان
درصد
سواد
زنان
بزرگسالان
درصد روزنامه های
روزانه نسبت به
جمعیت 1996
میزان نفر
32/4 88/0 92/1 29/9 سنگاپور
13 16/3 82/8 87 15/9 مالزی
21 6/4 93/5 95/3 3/8 تایلند
23 8/2 94/9 95/1 2/6 فیلیپین
38 2/3 81/3 86/3 0/9 اندونزی
45 0/4 91/0 93/1 0/25 ویتنام
66 0/4 31/7 7/3 0/1 لائوس
78 0/2 57/7 68/2 0/05 کامبوج
UNDP 2001 و ITU
2001 :منبع
در جدول فوق بیشترین شاخص فقر انسانی، کمترین تعداد ISP ها، خطوط تلفنی، کامپیوترهای خانگی و دستگاه های تلویزیونی در هر 1000 نفر
نشان داده شده است.بیشترین ارزش و مقدار شاخصهای فناوری ارتباطات و اطلاعات (کشور سنگاپور،
برونئی و مالزی) و کمترین مقدار فقر نشان داده شده است.شکاف دیجیتالی نیز درمیان مناطقی
که از نقطه نظر اقتصادی کم و بیش توسعه یافتهاند، میان تحصیل کردگان و بیسوادان، میان
مردان و زنان و میان جوانان و کهنسالان وجود دارد:. (2002 ITU.)همچنین
میتوانیم شکافی را میان جمعیت کثیر و اقلیتهای قومی و بومی که بطور سنتی محروم و مانع
از توسعه گشتهاند را انتظار داشت. براساس گزارش ITU شکاف دیجیتالی منتج از اختلافات اجتماعی اقتصادی میباشد از این رو با دیگر
اختلافات درآمد، بهداشت و آموزش که با فقر درارتباط میباشند، اندکی تمایز دارد.بنابراین
شکاف دیجیتالی اغلب تنها نشانهای از اختلاف اجتماعی و اقتصادی بنیادین و پیشینهدارتر
درجوامع میباشد و این اختلاف و شکاف قبل از انقلاب فناوری ارتباطات و اطلاعات وجود
داشته است.همچنین شکاف و اختلاف دیجیتالی در میان بخشها نیز وجود دارد. در کشور فیلیپین،
بخش تجاری، سریعتر از کشور تایلند، پیشی گرفته است در حالیکه بخش آموزشی از عقب ماندگی
بسیاری برخوردار میباشد.در دنبال? انتهای طیف کاربرد فناوری ارتباطات و اطلاعات، بخشهای
توسعه کشاورزی و روستایی با حداقل تعداد کاربران فنآوری ارتباطات و اطلاعات، کاربردها
و راهحلها و با بیشترین فقر اطلاعاتی قرار گرفتهاند.شکاف و اختلاف در دسترسی به فنآوریهای
ارتباطات و اطلاعات کاهش یافته است.کشورهای توسعه یافته سهم خودشان را از کاربران اینترنتی
جهان از2 درصد در سال 1991 به 23 درصد درسال 2001 افزایش دادهاند.در همین زمان، ماهیت
شکاف و اختلاف از ارتباطات ابتدایی به پیشرفته و از کمیت به کیفیت تغییر یافته است.
(2002 ITU) بسیاری از کشورها از خطر شکاف دیجیتالی آگاهی
یافته و شروع به تصحیح و برطرف کردن مشکل نموده و به پیشرفتهایی درتقلیل بعضی از اختلافات
و شکافها دست یافتهاند.در نوامبر سال 2002 کشور هند به تعداد مشتریان تلفن همراه بیش
از گذشته افزود و این رقم را به مجموع تقریباً 10میلیون کاربر افزایش داد. اگرچه این
کشور پایینترین نرخ تلفن موبایل را در جهان دارد، از هر 1000 نفر تنها یک نفر از تلفن
موبایل استفاده مینماید در هر حالیکه در چین از هر هفت نفر یک نفر از تلفن موبایل استفاده مینماید. اخیراً کشور
چین، ایالات متحده را به عنوان بزرگترین بازارتلفن همراه در جهان پشت سر گذاشته و روسیه
در مقام سوم قرار گرفته است. (2002 CNN.) در دسترسی به
اینترنت در کشور چین از هنگامی که این کشور اولین ارتباطش را در سال 1993 برقرار نمود،بطور
تصاعدی رشد و ترقی نموده است. مؤسسات بازاریابی اذعان میدارند که کشور چین(PRC ، )کشور ژاپن را که کشور آسیایی پیشتاز کاربران اینترنتی میباشد را تا سال
2005 پشت سر خواهد گذاشت.همچنین کشور چین افزایش چشمگیری را در ثبت نامهای دامنه (ain
Dom )و وب سایتها – براساس
محاسبات تقریباً 20 درصد در یک دوره سه ماه داشته است.17میلیون نفر به وب)eb
W
)تا پایان سال 2000 دسترسی داشته(2001|Boas|Kalathil)
و 59 میلیون کاربرد اینترنتی در کشور چین تا پایان سال 2001 وجود داشته است. (CNN2003 )در حدود 6/38 میلیون کاربر GSM در کشورچین دردسامبر 2002 وجود داشته است. همچنین اختلافاتی درسطح قابلیتها
و امکانات سختافزاری و نرم افزاری وجود دارد. برای مثال، کشور فیلیپین، به عنوان دومین
و بزرگترین صادر کننده متخصصین فنآوری ارتباطات و اطلاعات و توسعه دهنده نرم افزاری
پس از کشور چین در نظر گرفته شده است.با این وجود این کشور به سختی به فنآوریهای باند
پهن و بیسیم دست یافته است. فنآوری ارتباطات و اطلاعات به طور چشمگیری به عنوان ابزار
توسعه مورد استفاده قرار میگیرد. در میان کشورهای در حال توسعه، کشورهای هند، جامائیکا
و آفریقای جنوبی سیاستهای معطوف به گسترش کاربرد فنآوریهای ارتباطات و اطلاعات را در
راستای توسعه، در اولویت بالایی قرار دادهاند. ابعاد چندی از فقر سؤال اینست که آیا
رشد اقتصادی و جهانی شدن ـ بهمراه فنآوریهای ارتباطات و اطلاعات ـ به تنهایی فقر را
کاهش خواهد داد.براساس تحقیق اقتصادی اخیر، رابطه میان رشد و فقر پیچیدهتر و به طور
چشمگیری به نابرابریهای موجود (همچون بیسوادی و مالکیت ملکی) ، بستگی دارد. (1999 Datt|
Ravallion .(از این رو جهانی شدن صرفاً به عنوان راه حلی برای سطوح عالی فقر
و نابرابری مطرح میباشد. براساس آمار سال
2002 موسسهBirdsall ،اقتصاد جهانی میتواند علیه فقر
جبه ه گیری نماید. بویژه، کشورهایی که گرفتار «مخمصه فقرسازمانی»میباشند لزوماً نمیتوانند
از بازار جهانی بهرهمند گردند.روند فوقالذکردرخصوص مناطق مختلف صادق میباشد. انجام
مطالعهایی درخصوص تأثیر جهانی شدن بر فقر در کشور ویتنام (Jones2002|Thoburn )نشان داد که اگرچه جهانی شدن در مجموع مزایای اقتصادی آشکاری را برای کشور
ویتنام به همراه داشته و به روند کاهش فقر کمک نموده است، اما منطقه میکانگ دلتا(Delta
ekong M )که در آن منطقه نابرابری در الگوی پخش وجود دارد از
منافع فوقالذکر کمتر بهرهمند بوده است. تحقیقات بیشتر و گستردهتر در سال 2001 برچنین
نتایجی صحه گزارد.رشد اقتصادی ضروری و لازم است اما در زمان روند کاهش فقر کافی و بسنده
نمیباشد.نمیتوانیم مانع نقش رشد اقتصادی در ایجاد منابع لازم برای توسعه اقتصادی گردیم،
با این وجود سیاستهای محیطی و اجتماعی مکمل نیز مورد نیاز میباشد.اگر افراد فقیر به
آموزش ابتدایی و پایه دسترسی ندارند، چگونه از فرصتهای اشتغال و درآمد حاصله از رشد
اقتصادی بهرهمند خواهند گردید؟ اگر تبعیض و محرومیت اجتماعی وجود دارد، چگونه و به
چه نحو افراد مورد تبعیض قرار گرفته و از فعالیتهای اقتصادی توسعه یافته بهرهمند خواهند
گردید و چگونه از منافع و مزایای رشد اقتصادی سهیم خواهند گردید؟ فقر از شرایطی ناشی
میگردد که نابرابریها در مالکیت امتیازات و داراییها به علت ساختارهای منافع و قدرت
تضمین و تثبیت گردیده و برقوت خود باقی باشد.مراکز تجاری میتوانند منجر به ایجاد توطئه
هایی گردند که منافع بالقوه مبارزه برای فقر را بلوکه نموده و در راستای حمایت از گروه
های مرفه و قدرتمندتر و علیه گروه های فقیر و محرومان جبه ه گیری نمایند. .(Leyshon|Thrift1997)
از جهات دیگر حتی تحت شرایط بازار ایده ال و مطلوب، فقرا ممکن است از پرداخت بیشتر
و درآمد کمتر منتفی گردند و با محدودیتهای چندی که توسط دیگران تجربه نشده بود، مواجه
گردند. (Bowles1999.)در سطوح بینالمللی
و بعلاوه در سطوح محلی منافع اقتصادی ممکن است توسط نخبگانی تحت تصرف درآید که به شبکه
های ارباب و رجوع و شبکه های حمایتی در راستای پخش و اشاعه مجدد منافع شکل میدهند.
فقدان اداره و حکومت مناسب، به علاوه قانونگذاری نامناسب یا اجرای نامناسب قانون ممکن است به تقویت هرچه بیشتر
چنین تصرفی تحقق بخشد.(1999 Viitanen – Kelles
.)افراد فقیر اغلب فاقد داراییهای ضروری نظیر منابع تولیدی و سرمایه مناسب میباشند.موقعیت
شغلی این افراد متلزلزل و آسیب پذیر بوده و درآمدشان فصلی و ناکافی میباشد.آنها درمناطق
دورافتاده، غیربهداشتی و عاری از منبع؛ در روستاهای دوردست و در محله های فقیرنشین
به زندگی اسفناک خود ادامه می دهند. فقر این افراد ناشی از فقدان درآمد،بهداشت ضعیف
و فقدان آموزش،فقدان شبکه های امنیت اجتماعی و تبعیض میباشد. این افراد همچنین فاقد
اطلاعات بوده و از فساد و خدمات ضعیف دولتی رنج میبرند.یاری و مساعدت نیز ممکن است
به سبب فقدان اراده سیاسی،حکومت ضعیف و فساد و ناکارآمد بودن برنامه ها و سیاستهای
ملی در دسترس آنها قرار نگیرد. (بانک جهانیa 2001.)از
این رو، فقر مشکل اقتصادی ـ اجتماعی بسیارپیچیدهای است که نیازمند برخورد همزمان دربخشهای
مختلف به منظور برطرف نمودن آن میباشد.
نفش فناوریهای ارتباطات و اطلاعات دربخشهای مختلف فقیر
نشین
در جدول فوق بیشترین شاخص فقر انسانی، کمترین تعداد ISP ها، خطوط تلفنی، کامپیوترهای خانگی و دستگاه های تلویزیونی در هر 1000 نفر
نشان داده شده است.بیشترین ارزش و مقدار شاخصهای فناوری ارتباطات و اطلاعات (کشور سنگاپور،
برونئی و مالزی) و کمترین مقدار فقر نشان داده شده است.شکاف دیجیتالی نیز درمیان مناطقی
که از نقطه نظر اقتصادی کم و بیش توسعه یافتهاند، میان تحصیل کردگان و بیسوادان، میان
مردان و زنان و میان جوانان و کهنسالان وجود دارد:. (2002 ITU.)همچنین
میتوانیم شکافی را میان جمعیت کثیر و اقلیتهای قومی و بومی که بطور سنتی محروم و مانع
از توسعه گشتهاند را انتظار داشت. براساس گزارش ITU شکاف دیجیتالی منتج از اختلافات اجتماعی اقتصادی میباشد از این رو با دیگر
اختلافات درآمد، بهداشت و آموزش که با فقر درارتباط میباشند، اندکی تمایز دارد.بنابراین
شکاف دیجیتالی اغلب تنها نشانهای از اختلاف اجتماعی و اقتصادی بنیادین و پیشینهدارتر
درجوامع میباشد و این اختلاف و شکاف قبل از انقلاب فناوری ارتباطات و اطلاعات وجود
داشته است.همچنین شکاف و اختلاف دیجیتالی در میان بخشها نیز وجود دارد. در کشور فیلیپین،
بخش تجاری، سریعتر از کشور تایلند، پیشی گرفته است در حالیکه بخش آموزشی از عقب ماندگی
بسیاری برخوردار میباشد.در دنبال? انتهای طیف کاربرد فناوری ارتباطات و اطلاعات، بخشهای
توسعه کشاورزی و روستایی با حداقل تعداد کاربران فنآوری ارتباطات و اطلاعات، کاربردها
و راهحلها و با بیشترین فقر اطلاعاتی قرار گرفتهاند.شکاف و اختلاف در دسترسی به فنآوریهای
ارتباطات و اطلاعات کاهش یافته است.کشورهای توسعه یافته سهم خودشان را از کاربران اینترنتی
جهان از2 درصد در سال 1991 به 23 درصد درسال 2001 افزایش دادهاند.در همین زمان، ماهیت
شکاف و اختلاف از ارتباطات ابتدایی به پیشرفته و از کمیت به کیفیت تغییر یافته است.
(2002 ITU) بسیاری از کشورها از خطر شکاف دیجیتالی آگاهی
یافته و شروع به تصحیح و برطرف کردن مشکل نموده و به پیشرفتهایی درتقلیل بعضی از اختلافات
و شکافها دست یافتهاند.در نوامبر سال 2002 کشور هند به تعداد مشتریان تلفن همراه بیش
از گذشته افزود و این رقم را به مجموع تقریباً 10میلیون کاربر افزایش داد. اگرچه این
کشور پایینترین نرخ تلفن موبایل را در جهان دارد، از هر 1000 نفر تنها یک نفر از تلفن
موبایل استفاده مینماید در هر حالیکه در چین از هر هفت نفر یک نفر از تلفن موبایل استفاده مینماید. اخیراً کشور
چین، ایالات متحده را به عنوان بزرگترین بازارتلفن همراه در جهان پشت سر گذاشته و روسیه
در مقام سوم قرار گرفته است. (2002 CNN.) در دسترسی به
اینترنت در کشور چین از هنگامی که این کشور اولین ارتباطش را در سال 1993 برقرار نمود،بطور
تصاعدی رشد و ترقی نموده است. مؤسسات بازاریابی اذعان میدارند که کشور چین(PRC ، )کشور ژاپن را که کشور آسیایی پیشتاز کاربران اینترنتی میباشد را تا سال
2005 پشت سر خواهد گذاشت.همچنین کشور چین افزایش چشمگیری را در ثبت نامهای دامنه (ain
Dom )و وب سایتها – براساس
محاسبات تقریباً 20 درصد در یک دوره سه ماه داشته است.17میلیون نفر به وب(eb
W
)تا پایان سال 2000 دسترسی داشته(2001|Boas|Kalathil)
و 59 میلیون کاربرد اینترنتی در کشور چین تا پایان سال 2001 وجود داشته است. (CNN2003 )در حدود 6/38 میلیون کاربر GSM در کشورچین دردسامبر 2002 وجود داشته است. همچنین اختلافاتی درسطح قابلیتها
و امکانات سختافزاری و نرم افزاری وجود دارد. برای مثال، کشور فیلیپین، به عنوان دومین
و بزرگترین صادر کننده متخصصین فنآوری ارتباطات و اطلاعات و توسعه دهنده نرم افزاری
پس از کشور چین در نظر گرفته شده است.با این وجود این کشور به سختی به فنآوریهای باند
پهن و بیسیم دست یافته است. فنآوری ارتباطات و اطلاعات به طور چشمگیری به عنوان ابزار
توسعه مورد استفاده قرار میگیرد. در میان کشورهای در حال توسعه، کشورهای هند، جامائیکا
و آفریقای جنوبی سیاستهای معطوف به گسترش کاربرد فنآوریهای ارتباطات و اطلاعات را در
راستای توسعه، در اولویت بالایی قرار دادهاند. ابعاد چندی از فقر سؤال اینست که آیا
رشد اقتصادی و جهانی شدن ـ بهمراه فنآوریهای ارتباطات و اطلاعات ـ به تنهایی فقر را
کاهش خواهد داد.براساس تحقیق اقتصادی اخیر، رابطه میان رشد و فقر پیچیدهتر و به طور
چشمگیری به نابرابریهای موجود (همچون بیسوادی و مالکیت ملکی) ، بستگی دارد. (1999 Datt|
Ravallion .)از این رو جهانی شدن صرفاً به عنوان راه حلی برای سطوح عالی فقر
و نابرابری مطرح میباشد. براساس آمار سال
2002 موسسهBirdsall ،اقتصاد جهانی میتواند علیه فقر
جبه ه گیری نماید. بویژه، کشورهایی که گرفتار «مخمصه فقرسازمانی»میباشند لزوماً نمیتوانند
از بازار جهانی بهرهمند گردند.روند فوقالذکردرخصوص مناطق مختلف صادق میباشد. انجام
مطالعهایی درخصوص تأثیر جهانی شدن بر فقر در کشور ویتنام (Jones2002|Thoburn )نشان داد که اگرچه جهانی شدن در مجموع مزایای اقتصادی آشکاری را برای کشور
ویتنام به همراه داشته و به روند کاهش فقر کمک نموده است، اما منطقه میکانگ دلتا(Delta
ekong M )که در آن منطقه نابرابری در الگوی پخش وجود دارد از
منافع فوقالذکر کمتر بهرهمند بوده است. تحقیقات بیشتر و گستردهتر در سال 2001 برچنین
نتایجی صحه گزارد.رشد اقتصادی ضروری و لازم است اما در زمان روند کاهش فقر کافی و بسنده
نمیباشد.نمیتوانیم مانع نقش رشد اقتصادی در ایجاد منابع لازم برای توسعه اقتصادی گردیم،
با این وجود سیاستهای محیطی و اجتماعی مکمل نیز مورد نیاز میباشد.اگر افراد فقیر به
آموزش ابتدایی و پایه دسترسی ندارند، چگونه از فرصتهای اشتغال و درآمد حاصله از رشد
اقتصادی بهرهمند خواهند گردید؟ اگر تبعیض و محرومیت اجتماعی وجود دارد، چگونه و به
چه نحو افراد مورد تبعیض قرار گرفته و از فعالیتهای اقتصادی توسعه یافته بهرهمند خواهند
گردید و چگونه از منافع و مزایای رشد اقتصادی سهیم خواهند گردید؟ فقر از شرایطی ناشی
میگردد که نابرابریها در مالکیت امتیازات و داراییها به علت ساختارهای منافع و قدرت
تضمین و تثبیت گردیده و برقوت خود باقی باشد.مراکز تجاری میتوانند منجر به ایجاد توطئه
هایی گردند که منافع بالقوه مبارزه برای فقر را بلوکه نموده و در راستای حمایت از گروه
های مرفه و قدرتمندتر و علیه گروه های فقیر و محرومان جبه ه گیری نمایند. .(Leyshon|Thrift1997)
از جهات دیگر حتی تحت شرایط بازار ایده ال و مطلوب، فقرا ممکن است از پرداخت بیشتر
و درآمد کمتر منتفی گردند و با محدودیتهای چندی که توسط دیگران تجربه نشده بود، مواجه
گردند. (Bowles1999.)در سطوح بینالمللی
و بعلاوه در سطوح محلی منافع اقتصادی ممکن است توسط نخبگانی تحت تصرف درآید که به شبکه
های ارباب و رجوع و شبکه های حمایتی در راستای پخش و اشاعه مجدد منافع شکل میدهند.
فقدان اداره و حکومت مناسب، به علاوه قانونگذاری نامناسب یا اجرای نامناسب قانون ممکن است به تقویت هرچه بیشتر
چنین تصرفی تحقق بخشد.(1999 Viitanen – Kelles
.)افراد فقیر اغلب فاقد داراییهای ضروری نظیر منابع تولیدی و سرمایه مناسب میباشند.موقعیت
شغلی این افراد متلزلزل و آسیب پذیر بوده و درآمدشان فصلی و ناکافی میباشد.آنها درمناطق
دورافتاده، غیربهداشتی و عاری از منبع؛ در روستاهای دوردست و در محله های فقیرنشین
به زندگی اسفناک خود ادامه می دهند. فقر این افراد ناشی از فقدان درآمد،بهداشت ضعیف
و فقدان آموزش،فقدان شبکه های امنیت اجتماعی و تبعیض میباشد. این افراد همچنین فاقد
اطلاعات بوده و از فساد و خدمات ضعیف دولتی رنج میبرند.یاری و مساعدت نیز ممکن است
به سبب فقدان اراده سیاسی،حکومت ضعیف و فساد و ناکارآمد بودن برنامه ها و سیاستهای
ملی در دسترس آنها قرار نگیرد. (بانک جهانیa 2001.)از
این رو، فقر مشکل اقتصادی ـ اجتماعی بسیارپیچیدهای است که نیازمند برخورد همزمان دربخشهای
مختلف به منظور برطرف نمودن آن میباشد.
کارگران میتوانند به اطلاعات مربوط به مشاغل موجود و حداقل
دستمزدها دست یابند. زمان فروش محصول اغلب حساس و حیاتی میباشد.با این وجود، در یک
چنین شرایط تنها زمانی میتوانند موفق باشند که از دیگر فراساختارهای حمایتی نظیر دسترسی
به جاده ها، امکانات انبار نمودن و بازارهای رقابتی من الجمله بازارجهانی بهرهمند گردند.فنآوریهای
ارتباطات و اطلاعات میتواند، دسترسی به خدمات بسیار دیگری را دوچندان نماید. در منطقهایی
قبیلهایی در adhya M Badesh درکشور هند، اکثریت قریب به اتفاق
مردم از خدمات مربوط به اطلاعات بازار و اسناد اراضی استفاده می نمایند.شبکه اجتماعی
“yandoot G “شبکه اینترنتی
است که از تلفنهای بیسیم در فنآوری محلی(ll W)به
منظوراحداث21کیوسک در20 -15دهکده را درمنطقه فپیلهاییDhar در Pradesh adhya M ، استفاده مینماید. موفقیت این
روند بطور گستردهایی منوط به مورد هدف قراردادن نیاز اطلاعاتی افراد از جمله اطلاعاتی
درخصوص نرخهای تولید کشاورزی،حقوق سند اراضی،آموزش کامپیوتر،گواهیهای مربوط به طبق?
اجتماعی موروثی هند، خدمات آن لاین رسیدگی به شکایت عمومی،خدمات بهداشتی آن لاین،پست
اکترونیک،مزایده الکترونیکی روستایی، پیوندهای زناشویی، اطلاعات مربوط به برنامه های
دولتی، اطلاعات ویژه کودکان، تبادل شغلی آن لاین، در دسترس بودن تقاضاهای کاری، گزارش
آب و هوای محلی، روزنامه های اخبار الکترونیکی و غیره می باشد.از ماه ژانویه2000 تاجوئن
2001،68500روستایی ازخدمات مختلف استفاده نمودند.عمومیترین خدمات بکار رفته شامل جبران خسارات 41 درصد، نرخهای
بازار 25 درصد، اسناد ارضی 20 درصد میباشد.جالب این که از هر 6 نفر کاربر یک نفر عامی
بوده است. موجب یأس و تأسف است که تنها 13درصد از کاربران را زنان تشکیل میدهد.(منبع:
|iullah Sam (Rao 2002 ضروری و لازم است که زنانی که
به عنوان کشاورز در بسیاری از کشورها، مشغول به کار میباشند،توسط خدمات فن آوری ارتباطات
و اطلاعات مورد هدف قرار گیرند.بویژه این روند که زنان در دسترسی به خدمات گسترش روستایی
و اطلاعات فنی، کشاورزی و اطلاعات مربوط به بازار از وضع نامساعدی برخوردار میباشند،
شاخته شده میباشد. اولاً وضعیت آموزش نامطلوب سوادی این افراد، آنها را در راستای استفاده
از اطلاعات جدید وعادات توسعه یافته محروم ساخته است. دوماً، از تصمیمسازی در تولید
که از نقطه نظر اجتماعی پذیرفته شده باشد، بیبهره میباشند. سوماً متصدیان کشاورزی وگسترش
مزرعه محور که معمولاً مردمیباشند، اساساً به مردان دیگر مشاوره ارائه مینمایند، چهارماً
زنان از داشتن موبایل کمتر برخورار بوده، و بیشتر از نظر فرهنگی در تنگنا قرار گرفته
و اغلب با تقبل انجام کارهای اجباری مختلف قادر به شرکت در آموزشهای فنی نمیباشند.
در بسیاری از کشورها،زنانی که در بخش غیررسمی شاغل میباشند از فقدان اطلاعات مربوط
به بازار نیز رنج میبرند. (1997 Viitanen- - Relles.)همچنین
فناوریهای ارتباطات و اطلاعات نقش اساسی را در ارتباط با بلایای طبیعی ایفا مینماید
که در کشورهای کم درآمد متداول و متعارف میباشد.برای مثال بین ماه های جوئن و دسامبر
سال 1996 ،در مجموع 689/1 نفر در (AP (Pradesh Andhra درکشور هند بر اثر بارانهای شدید، سیل و طوفانهای موسمی جان سپردند. مجموعه
خسارت اقتصادی بوجود آمده توسط بلایای سال 1996 درAP هندوستان 2 بیلیون دلار آمریکا برآورد گردید.متعاقب آن سال، پروژهایی تحت حمایت
بانک جهانی به اجرا درآمده و در راستای کمک به اجرای برنامه مدیریت بحران در چنین مناطقی
و گسترش امکانات اعلام خطر طراحی گردید. هردوی عواملفوق الذکر، مؤلفه فنآوری ارتباطات
و اطلاعات را بویژه دراعلام خطر طوفان موسمی،ارتباط و واکنش، افزایش آگاهی، مشارکت
آموزشی و اجتماعی در فعالیتهای منوط به کاهش خطر را میطلبد (بانک جهانی 2001.) همچنین فنآوری ارتباطات و اطلاعات نقش عمدهایی را
در کمک به کنترل مقولات منوط به امنیت غذایی (آب و هوا،خشکسالی،کاهش محصول وغیره)وآگاه
نمودن دولت ازقحطیها وکمبودهای غذایی پیشرو را ایفامینماید.براساس گزارش (1999 )Dreze
Jean و Sen artya m ، اطلاعات نقش کلیدی را درجلوگیری ازکمبودهای غذایی که نجبر به قحطیها میگردد،ایفامینماید.
نقش فنآوری ارتباطات و اطلاعات در برنامه های آموزشی و بهداشتی مثالهای کامیابی چندی
ازنقش فنآوری ارتباطات و اطلاعات درافزایش آموزش فقرا وجود دارد. درمحله های پرجمعیت
و پست شهر برزیل، فنآوری ارتباطات و اطلاعات، برنامه آموزشی را تسهیل بخشیده و نه تنها
مهارتهای فقرا را افزایش داده و امکانات اشتغال زایی را برای جوانان بوجود آورده بلکه
در بسیاری از جهات، زندگی فقرا را تغییر داده است. در محله های پست شهری کشور برزیل،
کمیته دمکراتیزه نمودن فنآوری اطلاعات(CDI ،(110 مدرسه شهری و علوم کامپیوتر جامعه محور خودمختار و ثابت
را با بهرهگیری و استفاده از فنآوری بازیابی شده، کمکهای داوطلبانه و منابع بسیار محدود،
تأسیس نمود. مدارس کمیته دمکراتیزه نمودن اطلاعات،بیش از25000جوان دانشجو را درهر سال
درحوزه مهارتهای فنآوری ارتباطات واطلاعات آموزش میدهد که این مهارتها فرصتهای بهتری
را درخصوص مشاغل، آموزش وتغییرات زندگی به آنها میدهد.
همچنین کمیته دمکراتیزه نمودن اطلاعات، آموزش اجتماعی
در خصوص حقوق بشر، پرهیز از خشونت، مقولات محیطی، بهداشت و امور جنسی را ارائه مینماید.کمیته
دمکراتیزه نمودن اطلاعات تدابیری را اتخاذ نموده است که مشارکت کنندگان علاقه خود را
به تعلیم و یادگیری رسمی گسترش دهند، در برابر فریب و نیرنگ برای مشارکت و پیوستن به
تبه کاران قاچاقچی مقاومت نمایند، و اعتماد به نفس خود را بیش ازحد افزایش دهند.(منبع:
بانک جهانی 2001) همچنین مثالهای چندی از اینکه چگونه فنآوری ارتباطات و اطلاعات برنامه
های بهداشتی را توسعه بخشیده است وجود دارد که یکی از آنها در Ginnack،
جزیره دوردستی در کناره رودخانه bia Gam اتفاق افتاده است. پرستاران از یک دوربین دیجیتالی برای ضبط علائم
بیماران استفاده نمودند و تصاویر را به صورت الکترونیکی به منظور تشخیص بیماری توسط
یک دکتر محلی ساکن در شهر و یا به خارج از حوزه شهر و کشور برای کسب نظر متخصصین ارسال
نمودند. (UNDP2001.) پروژه دیگری
مبتنی بر فناوری ارتباطات و اطلاعات در شرق آفریقا به برطرف نمودن بیماری کوری رود
که در ذیل توضیح داده شده است، کمک نمود.کامپیوترهای تحت شبکه نقش حیاتی را در کنترل
بیماری کوری رودخانه یاonchoceriasis در شرق آفریقا ایفاد نموده است.
داده های جمعآوری شده توسط ضبط کننده ها در امتداد 50000 کیلومتر از رودخانه ها توسط
ساکنین محلی به کامپیوترها وارد گردید.بواسطه کامپیوترها، اطلاعات به شبکهایی از حشره
شناسان توسط رادیوی ماهوارهایی مخابره گردید و به منظور محاسبه زمان بهینه برای سمپاشی
به منظور از بین بردن پشه سیاه حامل بیماری مورد استفاده قرار گرفت.(منبع: بانک جهانی
2001) فن آوری ارتباطات و اطلاعات در راستای افزایش دمکراسی براساس منشور اکیناوا(Okinawa)
درخصوص جامعه اطلاعاتی جهانی هرکسی، در هر جایی، باید قادر به مشارکت در جامعه اطلاعاتی
باشد و هیچکس نباید از منافع و مزایای جامعه اطلاعاتی جهانی محروم گردد.خاصیت ارتجاعی
جامعه به ارزشهای دموکراتیکی بستگی دارد که توسعه انسانی را نظیر جریان آزاد اطلاعات
و دانش و احترام به گوناگونی را میپروراند. در واقع فنآوری ارتباطات و اطلاعات میتواند
نقش اصلی را در راستای حمایت از فرهنگ دمکراسی،فرایندهای دموکراتیک و ارزشهای مدنی
ایفا نماید که سیستم دموکراتیک را مورد حمایت و تقویت قرار میدهد. مداخلات به اصطلاح
«دمکراسی الکترونیک»معمولاً فرایندهای مربوط به رابطه متقابل الکترونیکی میان دولت
و شهروندان را در بر میگیرد.هدف از این روند :
• ارائه دستیابی به
اطلاعات و دانش درخصوص خدمات و فرایند سیاسی و گزینه های
قابل استفاده و موجود به شهروندان
• تسهیل دردگرگونی و تغییر دردسترسی به
اطلاعات انفعالی توسط مشارکت کنندگان شهری فعال از طریق ارائه آگاهی، ارائه نمایش و
تشویق به رأی دادن، ارائه مشاوره و درگیر نمودن شهروندان است. فنآوری ارتباطات و اطلاعات میتواند نقش اساسی را
در 1 (تربیت شهروندانی با آگاهی و فعالیت بیشتر؛ 2 (تحلیل رژیمهای بسته وغیر دمکراتیک؛
و 3 (حمایت از نقش ناظر گروه های شهروند دیدگاه های دیگری نیز وجود دارد.بعضی از این
دیدگاه ها تصریح مینماید که اینترنت نیز میتواند به ابزاری برای ایجاد شکاف، تجزیه
و تحلیل سازمانهای موجود و به فروپاشی جامعه به گروه های مخالف مختلف بدل گردد. بحث
دیگری بر نقش فنآوری ارتباطات و اطلاعات در کنترل آزادی بیان و افزایش جرم و جنایت
دلالت مینماید و این موضوع بسیار مهمی میباشد که بحث و گفتگوی طولانی را میطلبد. مشارکت
فقرا در توسعهایی که بر آنها تأثیرگزار میباشد، بسیار مهم میباشد.اغلب فقرا از مشکلات
خود آگاهند اما فاقد دانش درزمینه های گسترده اقتصادی اجتماعی مربوط به فقراشان میباشند.
همچنین فاقد اطلاعات درخصوص راهحلهای مختلف در راستای گسترش و توسعه موقعیتهایشان می
باشند و این همان موقعیتی میباشد که متخصصان فنی میتوانند به فقرا یاری و کمک نمایند.
متخصصان از داشتن درک بهتری از شرایط زندگی و کاری فقرا بهرهبرداری بسیاری خواهند نمود
و دیدگاه های آنها مطلع میگردند.
در کشور هندوراس، فقرا از فنآوری ارتباطات واطلاعات در
راستای جلوگیری از تخریب و تباهی محل سکونتشان استفاده نمودند.سازمانی از صیادان خرده
پا، فیلم ویدئویی از تخریب غیرقانونی درختان کرنا که توسط کشاورزانی که از نقطه نظر
سیاسی ذینفوذ میباشند بوجود آمده را به کنگره ارسال داشتند تا از این طریق آگاهی کنگره
را نسبت به این موضوع افزایش داده و مراتب اعتراض خود را نسبت به وارد آمدن خسارات
بر زندگی و محل سکونتشان ابراز دارند.در نتیجه، در آینده اتاقهای کمیته مجازی برای
شهروندان به منظور تصدیق درخصوص مقولات مختلف وجود خواهد داشت. (undp2001.)
نقش فنآوری ارتباطات و اطلاعات در حکومت
کیفیت و چگونگی حکومت در راستای کاهش فقر امری خطیر میباشد.حکومت
و اداره مناسب سیاستهای مدافع فقرا بعلاوه مدیریت اقتصادی کلان دقیقی را تسهیل میبخشد.
این روند کاربرد صحیح از منابع دولتی را تضمین
مینماید و رشد بخش خصوصی را ترغیب نموده، توزیع کارآمد خدمات دولتی را افزایش میدهد
و به تصویب قوانین حقوقی منجر می گردد. ناکارآمدی بخش دولتی، فساد و تلف کردن، منابع
ناکافی را در راستای حمایت از خدمات دولتی و برنامه های مبارزه با فقر را به جای میگذارد.با
وجود توزیع مؤثر و کارآمد خدمات ابتدایی توسط بخش دولتی به فقرا، حکومت و اداره ضعیف،
بصورت نامتجانس به فقرا صدمه وارد میآورد. تکذیب ارائه خدمات اساسی به فقرا تنها مسئله
فقدان سرمایه نیست.اغلب این روند از موارد ذیل ناشی میگردد:
1 )ساختارهای سازمانی که فاقد اعتبار و صلاحیت میباشند.
2 )توسط نخبگان محلی و افراد ثروتمند اداره میگردند.
3 )گسترش فساد
4 )نابرابری مشخص اجتماعی و فرهنگی
5 )عدم مشارکت فقرا (بانک توسعه آسیا 2002.)
فنآوری ارتباطات و اطلاعات میتواند بر ارتباط متقابل سریع،
کارآمد و مؤثر میان دولت، شهروندان، تجار ومؤسسات منتهی می گردد.این روند نه تنها میتواند
محیط (شرایط) و مدیریت بهتری را افزایش دهد بلکه در هزینه های دولت صرف جویی مینماید.
(IICD2001.) فقدان ثبت سیستماتیک اسناد دولتی که فقرا نیازمند
آن میباشند،تأثیر منفی را بر پیآمدهای توسعه وارد آورده است. همانگونه توسطSoto
de Hernando به اثبات رسیده است،اگرچه فقرا ازاراضی کشاورزی بدون
سند برخوردارند، با این وجود، سرمایه آنان منسوخ و از بین رفته است. بدون اسناد ارضی
به عنوان وثیقه، فقرا قادر به درخواست وام نبوده و اغلب مشمول طرحهای دولتی تعدیل فقر
که برای خرده کشاورزان درنظر گرفته شده است،نمیگردند. (2003 arschauer
W.)برای فقرا،دستیابی به حق پیش پا افتادهترین نوع اطلاعات یا اسناد
دولتی میتواند به عنوان کابوس ترتیب دادن ملاقاتهای چندگانه، از بین بردن زمان و تتمیع
نمودن، تلقی گردد. فنآوری ارتباطات و اطلاعات میتواند در راستای رهایی از چنین سوء
اداره هایی و در راستای سرعت بخشیدن به فرایند صدور اسناد، مورد استفاده قرار گیرد.ارائه
کلی اطلاعات بدون داشتن فرصتی برای بازخورد، عملی
غیرکارآمد میباشد.بازخورد شهری نسبت به حکومت مانع فساد و سوءاستفاده دیوان
سالاری گردیده، دولت را از نیازها و نگرانیهای شهروندانش آگاه ساخته،و به شهروندان
مفهوم برخورداری ازاعتراض وحق ابرازعقیده رادرجامعه القاء مینماید.فنآوری ارتباطات
و اطلاعات میتواند به مردم در راستای کنترل و نظارت بر برنامه های توسعه که آنها اتخاذ
نموده و به تحقق آن پایبند میباشند، کمک نماید. تمامی تجارب موفقیت آمیز نبودهاند.برای
مثال، برنامهایی توسط مرکز انفورماتیک ملی هند در راستای حمایت از فنآوری ارتباطات
و اطلاعات حکومتهای محلی درجهت بایگانی اسناد ارضی ونظارت بربرنامه های وزارت کشاورزی
اتخاذ گردید و پس از 15 سال عملکرد،تنها تأثیرات حاشیهایی برجای گذاشت. وظیفه اعمال
تغییرات در فرهنگهای اداری که در فرایندهای فنآوری ارتباطات و اطلاعات بسیار ضروری
بوده، هیچگاه بدرستی اعمال نگردید. (بانک جهانی، 2001.) مداخلات فنآوری ارتباطات و
اطلاعات باید بهمراه برنامه اصلاح جامعی ارائه گردد. (Ibid.
)جریان آزاد و عادلانه اطلاعات در کشورهای فقیر بیشتر یک استثنا میباشد تا یک قانون
و دسترس عمومی به اطلاعات میتواند به صورت نظامندی تکذیب گردیده یا محدود گردد. (Skuse2001.)
از این رو مداخلات فنآوری ارتباطات و اطلاعات در دولت باید با اصلاحات قانونی همراه
گردد.چندی از کشورهای در حال توسعه چنین قوانینی را معرفی و مطرح نمودند.سه ایالت از
کشور هند قوانینی را در خصوص حق اطلاع رسانی به تصویب رساندند در حالی که ایالات دیگر
درصدد اجرا کردن آن در بعضی از صورتها به شکل دستورالعملها خط مشیهای اجرایی بودند.
(ابتکار عمل حقوق بشر کشورهای مشترک المنافع 2003.) در میان کشورهیا توسعه یافته، سوئد
اولین کشور اعمال کننده قانون آزادی اطلاعات بوده است. ایالات متحده برای داشتن بیشترین
نظام دولتی آزاد و فرانما شناخته شده میباشد.درحالیکه کشور فنلاند از حداقل فساد درمیان
کشورهای جهان برخوردار میباشد.تدوین و تصویب قانون شبکه های کامپیوتری نیز مستلزم تأمین
مالکیت شهروندان و حمایت از اداره و حکومت بدون بوروکراسی میباشد.دیگر اصلاحات سازمانی
مستلزم توجه به مقاومت و مخالفت علیه امور اداری و افزایش تعهد به آزادی و فرانمایی
(شفافیت)میباشد.در همین حین،و نظامهای عامل مشخص و بدیهی نیازمند عملکرد روان فنآوری
ارتباطات و اطلاعات توسعه محور میباشند. رشد
اقتصادی نیازمند درگیر شدن و مشارکت بخشهای فراگیر و مدافع فقرا میباشد که عملکردشان
در راستای کاهش فقر مهم و ضروری است.تنها نمیتواند یک سیاست واحد برای کل وجود داشته
باشد در حالیکه کارآمدترین راه کار نیازمند آنست تا در هر کشوری مورد اجرا درآید. مزایا
و منافع حاصله از رشد نیازمند آن میباشد که تا آن جایی که امکان دارد در میان مناطق
و گروه های اجتماعی توزیع گردد. هیچگونه راه کاری مؤثر و موفق نخواهد بود مگر با نادیده
انگاشتن مناطق جغرافیایی یا بخشهایی که فقرا در آن متمرکز گردیده و یا مانع از به کارگیری
مفرط از کارگران غیرماهر فقیر گردد. (2002 Lustig.)حکومت،بازار،جامعه
مدنی و اجتماع، همه نیازمند کار و مشارکت با یکدیگر در راستای ایجاد شرایطی میباشند
که فقرا را به منظور غلبه بر فقراشان،ایجاد سرمایه های فیزیکی، اقتصادی و اجتماعیاشان،توسعه
توامندیهایشان،تأمین امنیتشان و کاهش خطرات و آسیبپذیراشان در قبال صدمه ها و هراسهای
خارجی مختلف، قادر خواهد ساخت. نقش فنآوری ارتباطات و اطلاعات در امرخطیر کاهش فقر
فقط بواسطه در اختیار گرفتن کوششهای منوط به کسب فرصتها، خدمات آموزشی و بهداشتی، حکومت
مناسب و دمکراسی در حال افزایش، نقشی کاتالیزوری است.از هنگامی که تبادل اطلاعات تقریباً
به بخشی از هر عامل اقتصادی بدل گشته است، تأثیر پیشرفتهای حاصل از ظرفیت تبادل اطلاعات
به طرزی حاد به نحوه و چگونگی نتیجه عملکردهای اقتصادی بستگی یافته است. این روند بر
اهمیت و مرکزیت شیوه کل نگرانه در ارزیابی تأثیر فنآوری ارتباطات و اطلاعات اشاره مینماید.برای
مثال، تأثیر دستیابی به فنآوری ارتباطات و اطلاعات توسعه یافته درخصوص درآمدهای زراعی
بواسطه دانش روزافزون از قیمتهای بازار زمانی تقلیل خواهدیافت که جادهأی برای حل محصولات
به بازارها وجود نداشته باشد یا بازارهایی به سبب بخش کشاورزی توسعه نیافته وجود نداشته
باشد. (بانک جهانی 2001 .) هر شیوهایی با استفاده از فنآوری ارتباطات و اطلاعات در
راستای کاهش فقر باید فراگیر بوده و برای بخشهای مختلف و ایجاد پیوندهای درونی درخور
و مناسب باشد. براساس مطالعهایی به عمل آمده در کشورهای هند، جامائیکا و آفریقای جنوبی،
تأثیر فنآوری ارتباطات و اطلاعات در جهت مبارزه با فقر منوط به موارد ذیل میباشد:
1 )مکملهای دیگر سطح محلی کاهش فقر و محرکهای توسعه
2 )پاسخ به نیازهای جامعه محلی
3 )مشارکت سهامداران در توسعه کاربردی
مراقبتی باید در راستای این تضمین اتخاذ گردد که عامل
نو ظهوری فنآوری به تصمیمات منوط به کارآمدترین فنآوری برای کاهش فقر منجر نگردد.
(بانک جهانی 2001 .)هدف کاربرد فنآوری ارتباطات و اطلاعات توسط گروه های به حاشیه رانده
شده نظیر فقرا نه تنها منجر به تسلط بر شکاف دیجیتالی میگردد بلکه به تقویت و افزایش
فرایند شمول اجتماعی میگردد که مستلزم تغییر محیط و نظام اجتماعی میباشد که منجر به
تولید مجدد فقر میگردد.فنآوری میتواند به یاری این فر ایندها شتافته اما کوششها و تلاشها
نباید صرفاً به منظور انجام آن محدود گردد. استراتژی فنآوری ارتباطات و اطلاعات موارد
موفقیت آمیز دیگری، همانگونه که در فوق توضیح داده شد، هنگامی امکان پذیر میگردد که
فراساختار فنآوری ارتباطات و اطلاعات و محیط سیاسی اختیار دهنده در یک زمان و یک مکان
بکار گرفته شود. در همین زمان نیازمند توافقی استراتژیک در میان شرکاء جدید و قدیمی
در خصوص تعریف و اتخاذ مجدد قوانین و مسؤولیتها در سطوح جهانی، ملی و محلی میباشد.اقتصاد
تحت شبکه جهانی نشان دهنده اینست که راهکارهای توسعه را بیش از این نمیتوان به تنهایی
اتخاذ نمود، بلکه باید با درنظرگرفتن بافت جهانی اتخاذ گردد که بطور همزمان نیازها
و فرصتهای حاصل از بافت محلی را نیز شامل گردد. بخش فنآوری ارتباطات و اطلاعات نیازمند
محیط سیاسی و قانونی اختیار دهندهایی میباشد، من الجمله طرحهای جامع ملی که توسعه مبتنی
بر فنآوری ارتباطات و اطلاعات را به انجام میرساند. سیاست فنآوری ارتباطات و اطلاعات
باید موارد اتصال (برقراری ارتباط)،حکومت فنآوری ارتباطات و اطلاعات، مالکیت،امنیت،خصیصه
عقلانی ومقولات تجهیز منابع رامورد توجه قرار دهد. اگرچه هرکشوری نیازمند اتخاذ استراتژی
میباشدکه به بهترین نحو مناسب با شرایط آن کشورباشد،براساس بانک جهانی اصول مشترکی
نظیرتفکیک عملکردهای سیاسی و قانونی نیز وجود دارد که باید در نظر گرفته شود.(بانک
جهانی 2002.) توانمندسازی اوضاع و شرایط ملی
فیزیک ضرورت میباشد.همانگونه توسط سی ان ان(CNN)
گزارش شده است، موفقیت بخش فنآوری اطلاعات در کشور هند ـ در مقایسه با بخشهای دیگر
ـ مرهون این است که «اجرای فنآوری اطلاعات بیآنکه دولت به آن توجهایی داشته باشد متوقف
گردیده و از این رو از مجوزها، پروانه ها، نظارتها و عادات ناپسندی که مأموران دولتی
به آن مبتلا میباشند،رهایی یافتهاند. البته واضح است که تمامی کشورها از این موارد
رهایی نیافتهاند.براساس مدیر بانک گرامین (een Gram ،)فنآوری ارتباطات و اطلاعات به تدریج تنها در بعضی کشوهای فقیر گسترش خواهد
یافت چرا که دولتها دربهای خود را به روی بخش خصوصی بستهاند و به همان شیوه و سنت قدیمی
کنترل و نظارت دولتی بر بخش ارتباطات از راه دور پایبندی باشند. (unus2001
Y.) براساس بانک جهانی (2001 )تجربه به ارائه کنندگان خدمات اینترنتی
افریقا شایان این است که کشورهایی با شبکه ارتباطات از راه دور که بیاندازه لیبرال
گشتهاند، هزینه های دسترسی به اینترنت در آنها هشت برابر کمتر از کشورهایی میباشد که
کاملاً بازار را محصور نمودهاند. براساس بانک جهانی بخش خرده فروشی بازار نیازمند لیبرال
شدن بدون ممانعت از فعالیت پژوهشی و تحقیقاتی میباشد.درهمین حین، این روند ارزشی ندارد
که آزادی سازی همواره دسترسی شهروندان به تلفن را افزایش دهد. این مورد درخصوص اروپای
شرقی و آمریکای لاتین صادق میباشد.از این رو اصلاح سیاسی جامعتری به مضامین سیاست فنآوری
ارتباطات و اطلاعات مدافع فقرا و اصلاحات در سیاست سرمایهگذاری، آموزش و حمایت ویژه
از فنآوری ارتباطات و اطلاعات در مناطق روستایی نیاز خواهد داشت. اما بازاربه تنهایی
قادرنخواهد بود تا ازنقطه نظر اجتماعی و اقتصادی اهداف ودیدگاه های مطلوب فنآوریهای
ارتباطات و اطلاعات را تأمین نماید و این و وظیفه دولت خواهدبود تا دسترسی فقرا را
به این حیطه حتی با وجود سوبسیدهای موردنظر تأمین سازد. توجه ویژهایی باید به این روند
اتخاذ گردد که برنامه های فنآوری ارتباطات و اطلاعات صرفاً مشتق از تکنولوژی نمیباشند
بلکه هنگامی که منجربه محتوی،زبان،مهارتها، طراحی و بها میگرددواکنشی درجهت نیازهای
فقرا میباشد.
در نظرگرفتن بخشها و مناطقی که درارتباط مستقیم باکاهش
فقر میباشند و زمانی را که استفاده از فنآوریهای ارتباطات و اطلاعات میتواند اختلافی
را بوجودآورد،حائز اهمیت میباشد. ارتباطات محلی باید در طراحی برنامه های دسترسی جهانی
به واسطه رایزنیها، تحقیقات و مطالعات مقتضی گنجانده گردد. سختافزار میتواند همگام
با مشاوره نزدیک با فقر و درراستای شرایط کشور درحال توسعه، گسترش یافته و واکنشی به
الزامات مختلف نظیر فقدان منابع تأمین کننده انرژی یا تدارک منقطع باشد. تکنیکهایی
نظیر ترجمه و برگردان پست صوتی محتوایی و تلفنهای شمایل محور میتواند مورد استفاده
قرار گیرد. یک چنین تحلیل و توسعهایی معمولاً در کشورهای درحال توسعه وجود دارد.کشورهای
هند و اندونزی در حال گسترش و توسعه ابزارها و پایانه های فنآوری اطلاعات کم هزینه
و تطبیق یافته خودشان میباشد. (Ibid و ITU
. ) مؤسسه علوم هندputer Sim ارزان و با صرفهایی را بر مبنای
سیستم عامل لینوکس به منظور ارائه اینترنت و دسترسی به پست الکترونیک به زبانهای محلی
و همراه با عملکردهای صفحه لمسی، ابداع نموده است.کشورهای هند، برزیل، تایلند و نیجر
نرم افزار ویژه کاربران بیسواد را توسعه و گسترش
.(UNDP 2001) .دادهاند برای
اقدام به یک چنین کوششهایی، بودجه مالی حداقل در وهله نخست موردنیاز میباشد.بر اساس
بانک جهانی (2001)در سال 1998 81 درصد از سرمایه های ارتباطات از راه دور همکاری بخش
خصوصی ده کشور درحال توسعه تأمین گردید، 52 درصد از سرمایه ها به آمریکای لاتین اختصاص
داشت در حالیکه 3 درصد بهsaharan-Sub آفریقا درخلال سالهای98ـ 1990 اختصاص داشت. در عملکرد طولانی،توسعه چارچوبهای
مالی که سرمایهگذاری خصوصی را جذب مینماید،مهم و ضروری میباشد. همانگونه که در مثال
هند عنوان گردید (درخصوص تعدیل نرخ مکالمه موبایل)، بخش خصوصی ـ با اهداف واقعی و سیاستهای
توأمان ـ میتواند همراه و ملازم فقرا باشد.پیشبینی آینده نه تنها براساس نوع فنآوریهایی
که حاصل خواهد گردید بلکه براساس واکنش مصرف کنندگان نسبت به آنچه که اتخاذ خواهند
نمود و نسبت به آنچه که امتناع خواهند نمود، مشکل میباشد. فنآوری باید بیش از پیش با
مشاوره نزدیک با افراد، من الجمله فقرا توسعه و گسترش یابد.
نتیجه گیری
در نظرگرفتن بخشها و مناطقی که درارتباط مستقیم باکاهش
فقر میباشند و زمانی را که استفاده از فنآوریهای ارتباطات و اطلاعات میتواند اختلافی
را بوجودآورد،حائز اهمیت میباشد. ارتباطات محلی باید در طراحی برنامه های دسترسی جهانی
به واسطه رایزنیها، تحقیقات و مطالعات مقتضی گنجانده گردد. سختافزار میتواند همگام
با مشاوره نزدیک با فقر و درراستای شرایط کشور درحال توسعه، گسترش یافته و واکنشی به
الزامات مختلف نظیر فقدان منابع تأمین کننده انرژی یا تدارک منقطع باشد. تکنیکهایی
نظیر ترجمه و برگردان پست صوتی محتوایی و تلفنهای شمایل محور میتواند مورد استفاده
قرار گیرد. یک چنین تحلیل و توسعهایی معمولاً در کشورهای درحال توسعه وجود دارد.کشورهای
هند و اندونزی در حال گسترش و توسعه ابزارها و پایانه های فنآوری اطلاعات کم هزینه
و تطبیق یافته خودشان میباشد. (Ibid و ITU
. ) مؤسسه علوم هندputer Sim ارزان و با صرفهایی را بر مبنای
سیستم عامل لینوکس به منظور ارائه اینترنت و دسترسی به پست الکترونیک به زبانهای محلی
و همراه با عملکردهای صفحه لمسی، ابداع نموده است.کشورهای هند، برزیل، تایلند و نیجر
نرم افزار ویژه کاربران بیسواد را توسعه و گسترش
.(UNDP 2001) .دادهاند برای
اقدام به یک چنین کوششهایی، بودجه مالی حداقل در وهله نخست موردنیاز میباشد.بر اساس
بانک جهانی (2001)در سال 1998 81 درصد از سرمایه های ارتباطات از راه دور همکاری بخش
خصوصی ده کشور درحال توسعه تأمین گردید، 52 درصد از سرمایه ها به آمریکای لاتین اختصاص
داشت در حالیکه 3 درصد بهsaharan-Sub آفریقا درخلال سالهای98ـ 1990 اختصاص داشت. در عملکرد طولانی،توسعه چارچوبهای
مالی که سرمایهگذاری خصوصی را جذب مینماید،مهم و ضروری میباشد. همانگونه که در مثال
هند عنوان گردید (درخصوص تعدیل نرخ مکالمه موبایل)، بخش خصوصی ـ با اهداف واقعی و سیاستهای
توأمان ـ میتواند همراه و ملازم فقرا باشد.پیشبینی آینده نه تنها براساس نوع فنآوریهایی
که حاصل خواهد گردید بلکه براساس واکنش مصرف کنندگان نسبت به آنچه که اتخاذ خواهند
نمود و نسبت به آنچه که امتناع خواهند نمود، مشکل میباشد. فنآوری باید بیش از پیش با
مشاوره نزدیک با افراد، من الجمله فقرا توسعه و گسترش یابد.
منابع
• Asian
Developm ent Bank 1999: Fighting Poverty in Asia and the Pacific: The
Poverty Reduction Strategy.M anila.
• Asian
Developm entBank 2002:Fighting Poverty in Asia and the Pacific.M anila.
• BirdsallN.2002:Asym
m etric G lobalization:G lobalM arkets require G ood G lobal
Politics.Center for G lobalDevelopm
ent.USA.
• Bow
les| Sam uel 1999: W ealth Inequality| M arket Exclusion| and Econom ic
Perform ance.-A Paper presented atthe
Villa Borsig W orkshop Series on Poverty
and Developm ent.Deutsche Stiftung für
Internationale Entw icklung.
• Com m
onw ealth H um an Rights Initiative 2003:
24
• www.hum
anrightsinitiative.org/Program m es/rti/rtichri/Publications/SouthAsia
Report/giantstep.htm 26.1.2003.
• De
Soto H ernando 2000:The M ystery ofCapital:W hy Capitalism trium phs in the
W estbutfails everyw here else.New Y
ork|Basic Books.
• Drake
W illiam J.2001:Dem ocracy and the Inform ation Revolution.–Background
paper for Dem ocracy Forum .IDEA|Stockholm
|June 27-29|2001.
• Flor
Alexander C.2001:ICT and Poverty:The Indisputable Link.–Paper for the
Third Asia Developm entForum on
“RegionalEconom ic Cooperation in Asia and
thePacific” by the Asian Developm
ent|11-14 June 2001 Bangkok.
• IICD )The
InternationalInstitute for Com m unication and Developm ent)Research
Brief|No.1.M arch 2001.
• ITU
2002:W orld Developm entConference 2002.Background docum ent.
• ITU
2002:W orld Developm entConference 2002.Background docum ent.
• ITU
2002c:W orld Telecom m unication Developm entReport2002.
• Jha
Sailesh K . 2002: ICT and Econom ic G row th in Asia. In: W IDER Angle
1/2002.UNU|W
IDER|H elsinki.
• K
alathil Shanthi and Boas Taylor C. 2001: The Internet and State Control in
Authoritarian Regim es:China|Cuba|and the
Counterrevolution.W orking Papers
ofthe Inform ation Revolution and W orld
Politics ProjectofCarnegie Endow m ent
forInternationalPeace.G lobalPolicy
Program .Num ber 21.W ashington D.C.
• K
elles-Viitanen Anita 1997:Em ploym entofW om en in Uganda:From Disabling to
Enabling Environm ent. – Em ploym ent G
eneration and Poverty Reduction in
Uganda.ILO |Addis Abeba.
25
• K
elles-Viitanen Anita 1999: Social Inclusion of Vulnerable G roups. – A
Background Paper for the ADB/W orld Bank
SocialForum |9-12 Novem ber 1999|
M anila.
• Leyshon|Andrew
and NigelThrift1997:M oney/Space.G eographies ofM onetary
Transform ation.Routledge|London and New Y
ork.
• Lustig
Nora 2002: Poverty Reduction and Econom ic G row th: A Two-w ay
Causality.–In:W ider Angle 2/2002.W IDER.UNU.
• Millar
Jane and M ansell Robin 1999: Softw are Applications and Poverty
Reduction.A Review ofExperience. DFID|
London.O ECD 2002:M easuring the
Inform ation Econom y.Paris.
• Ravallion
M artin and G aurav Datt 1999: W hen is G row th Pro-Poor? Evidence
from the Diverse Experiences ofIndia’s
States.W orld Bank Paper.
• Sam
iullah Y usaf and Srinivasa Rao 2002: Role of ICTs in Urban and Rural
Poverty Reduction. A Paper in the CII-M
oEF-TERI-UNEP Regional W orkshop
for Asia and Pacific on ICT and Environm
ent|2-3 M ay 2002 New Delhi.
• Sen Am
artiya 1981: Poverty and Fam ines. An Essay on Entitlem ent and
Deprivation.O xford:Clarendon Press.
• Sen Am
artya and Dréze 1999: O m nibus Com prising Poverty and Fam ines|
H ungerand Public Action|India:Econom ic
Developm entand SocialO pportunity.
O xford University Press.
• Singh
Andrea M enefee and K elles-Viitanen Anita 1987:Invisible H ands.W om en
in H om e-Based Production.Sage.New
Delhi/New bury Park/London.
26
• Skuse
Andrew 2001: Inform ation Com m unication Technologies| Poverty and
Em pow erm ent. Social Developm ent
Departm ent Dissem ination Note no. 3.
DFID.London.
• Thoburn
J.and Jones R.:G lobalisation and Poverty in Vietnam .G apresearch.org|
IDS.
• UNDP
2001:H um an Developm entReport2001.New Y ork.
• UNDP
2001b: Creating a Developm ent Dynam ic. Final Report of the Digital
O pportunity
Initiative.In:www.optinit.org/fram ework/pages/es.htm l26.1.2003.
• W
arschauer M ark 2002:Reconceptualizing the DigitalDivide.–In:FirstM onday|
• W
arschauer M ark 2003: Social Capital and Access. Universal Access in the
Inform ation Society|2 )4).
• Wider
2001:W IDER G row th and Poverty Conference.In:W IDER Angle 1/2001.
• W orld
Bank 2001:Inform ation and Com m unication Technologies and Poverty )C.
K enny|J.Navas-Sabater|C.Q iang.W eb
draftApril2001.
• W orld
Bank 2001a:Evaluation and Poverty Reduction.W orld Bank Series.
• W orld
Bank 2002: Inform ation and Com m unication Technologies. W orld Bank
G roup Supportfor the Developm entofInform
ation Infrastructure.
• Y unus
M oham m ed 2001: K ey Note Speech for the Conference on “M aking
G lobalisation W ork for the Poor – the
European Contribution”| K ram fors|
Sw eden|20-21 June 2001.