هفتمین کنگره سراسری همکاریهای

دولت، دانشگاه و صنعت برای توسعه ملی

بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها ومراکز تحقیقاتی در

استان کرمان وارزیابی نقش پارکهای فناوری در این

ارتباط

مسعود ایرانمنش

عضو هیئت علمی مرکز بین المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته کرمان

چکیده

در این مقاله که نتیجه مطالعات ب ه عمل آمده بر روی بیش از 400 واحد صنعتی، طی یک پـروژه تحقیقاتی در استان کرمان میباشد ، زمینه های ارتباط بین دانشگاه ،مراکز تحقیقـاتی و صـنعت در سه محور پژوهش، آمـوزش و خـدمات ، مـورد بررسـی قـرار گرفتـه اسـت .عوامـل مـوثر در ایـن خصوص از جمله تواناییها و امکانات صنایع و موانع موجود در راه برقراری ایـن ارتبـ اط ارزیـابی گردیده است.بر مبنای نتایج به دست آمده ، 16 %کل واحدهای صنعتی در زمینههای فـوق بـا 59 مرکز دانشگاهی ، تحقیقاتی و اجرایی اعم از خصوصی و دولتی ارتباط داشـته انـد. بیشـترین نـوع نیاز آنها در این مراجعات به ترتیب خـدمات مشـاورهای و آموزشـی ، سـپس اجـرای پـروژههـای تحقیقاتی ودر مرحله بعد خدمات آزمایشگاهی بوده است. ضمن اینکه شرکتها برای رفع نیازهای علمی وتحقیقاتی خود بیشتر تمایل به ارتبـاط بـا بخـش خصوصـی داشـته انـد. همچنـین فقـط 5 % واحدهای صنعتی از طریق پذیرش کارآموزان، تمایل به برقراری ارتباط با دانشگاهها دارند. در یک نگاه کلی چنین به نظر می رسد که واحدهای صنعتی، دارای پتانسیل خوبی از نظر نیروی انسانی خلاق و مبتکر ، تواناییها و امکانات، برای انجام فعالیتهای تحقیق و توسعه هستند ولی در این جهت استفاده مناسبی از آنها نشده و زمینه بروز آنها در توسعه فناوری فراهم نگردیده است. بنابراین چنانچه واحدهای صنعتی به خوبی توجیه گردند، با توجه به وظایف ، اهداف و ساختار پیش بینی شده برای مراکز رشد وپارکهای علمی و فناوری، به نظر می رسد بخش مهمی از مستأجرین پارکها در این منطقه، واحدهای تحقیق و توسعه خواهند بود که میتوانند موجبات تشکیل وتقویت حلقهارتباطبین صنعت ودانشگاهونتیجتاً توسعهفناوریرا فراهم نمایند.

 

مقدمه

ارتباط بین دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی با واحدهای صنعتی و اجرایی، مقوله ای است که سالها مورد نظر برنامه ریزان ، سیاست گذاران و مجریان بخشهای تحقیقاتی و صنعتی کشور بوده است و در مراجع مختلفی به آن پرداخته شده است [1و2و3و4 . ]به طور کلی ضرورت این ارتباط نشأت گرفته از نیازهای متقابل این بخشها و نهایتا نیاز جامعه درسرعت بخشیدن به فرآیند توسعه و بویژه توسعه فناوریها میباشد.دانشگاهها از یک سو تأمین کننده نیروی انسانی علمی متخصص در سطح عالی هستند و از سوی دیگر بسیاری از تواناییهای علمی | تحقیقاتی و امکانات آزمایشگاهی در دانشگاهها ومراکز تحقیقاتی مستقر است. به عبارتی دو پیش شرط اساسی توسعه فناوری در این بخشها متمرکز است. از طرف دیگرصنعت نیز ضمن اینکه آزمایشگاهی عملی ومکانی برای تجربه آموخته های دانشگاهی به شمار میرود هم به نیروی انسانی آموزش دیده و متخصص برای مشاغل فنی و مدیریتی و هم به تحقیق و توسعه نیاز دارد. بنابراین نیازهای متقابل صنعت و دانشگاه از یک سو ونیازهای توسعه از سوی دیگر ایجاب میکند که همکاری و ارتباط نزدیکی میان دانشگاه و صنعت وجود داشته باشد. ایجاد و توسعه پارکهای علمی و فناوری مبتنی بر جریان دانش ، خلاقیت نوآوری و روحیه کارآفرینی که با هدف رفع نیازهای فناورانه جامعه و تجاری سازی نتایج تحقیقات شکل می گیرد می تواند به خوبی این نقش را که در واقع برقراری ارتباط بین سه راس مثلث آموزش، پژوهش و بازار (یا صنعت ) می باشد ایفا نماید. با توجه به اینکه استفاده از پتانسیلها و مزیتهای نسبی هر منطقه و حداکثر بهره گیری از اصل هم افزایی بین موسسات موجود در پارک از اصول اولیه تاسیس پارکها به شمار می رود بنابراین اولین قدم در ایجاد و یا توسعه پارکها شناخت وارزیابی دقیق ازوضعیت موجود است که این شناسایی شامل: پتانسیلهای نیروی انسانی، امکانات، توانمندیها و همچنین نیازهای جامعه و منطقه میباشد ضمن اینکه در این بررسی بایستی مشکلات و موانع موجودنیز مد بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها و مراکزتحقیقاتی در . . . 3 نظر قرار گیرد. در این راستا مقاله حاضر به بررسی وضعیت موجودصنایع استان کرمان از این دیدگاه میپردازد. زمینههای ارتباط صنعت با دانشگاهها و نتایج ارزیابیها به طور کلی زمینه های اصلی ارتبـاط بـین واحـدهای صـنعتی بـا دانشـگاهها و مراکـز تحقیقاتی که بر مبنای نیازهای هر یک از طرفین و استفاده از توانائیهـا و ام کانـات طـرف دیگر بـرای رفـع ایـن نیازهـا شـکل میگیـرد عمـدتاً عبـارت انـد از: آمـوزش- پـژوهش - خدمات که در هریک از این زمینه ها میتوان موارد زیر را نام برد:

آموزش - کارآموزی دانشجویان

 - بازآموزی کارکنان شاغل در صنعت

پژوهش - اجرای پروژه های تحقیقاتی مشترک

 - انجام فرصتهای مطالعاتی اساتید و محققین

خدمات - ارائه انواع خدمات مشاوره ای و فنی

 - اســـــتفاده ازامکانـــــات نـــــرم افزاریوســـــخت افـــــزاری(بانکهـــــای

اطلاعاتی|آزمایشگاهها|کارگاهها)

در یک بررسی و مطالعه بر روی تعداد حدود 446 واحد صنعتی و معدنی فعال در سطح استان کرمان زمینه های ارتباط بین دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و صنایع استان مورد ارزیابی قرار گرفته و نتایج حاصل از جستجوها و گزارشها استخراج شده از بانک اطلاعات این طرح تحقیقاتی در خصوص هر یک از موارد مذکور درخصوص زمینه های ارتباط بصورت آماری ارائه گردیده است که جداول زیر به طور خلاصه این نتایج را نشان می دهند.[5] در جدول (1 (مراکز مورد مراجعه واحدهای صنعتی به سه بخش ، دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی دولتی- خصوصی و سایر مراکز تقسیم بندی شده که تعداد شرکتهای مراجعه کننده به هریک از این سه بخش مشخص گردیده است.

 

جدول 1 .تعداد واحدهای صنعتی مراجعهکننده به مراکز مختلف جهت رفع نیازهای

خدماتی[5]

تعداد شرکتهای مراجعهکننده به آنها نوع مراکز رفع نیاز واحدهای صنعتی

دانشگاهها و مراکز تحقیقات دولتی

دانشگاهها و مراکز تحقیقات خصوصی

سایر مراکز(ارگانهای دولتی)

38 واحد یا 9?%

20 واحد یا 5%

23 واحد یا 4%

شرکتهای مراجعهکننده به کل مراکز فوق 73 واحد یا 16%

• توضیح اینکه مقادیر درصدها معرف نسبت تعداد واحدهای صنعتی مورد نظربه کل

جامعه آماری طرح میباشند.

در جدول (2 (مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی تفکیک شده و به بخشهای دولتی و خصوصی نیز متمایز شده اند و تعداد مراجعات شرکتها برای رفع نیازهای آنها مشخص گردیده است. جدول 2 .تعداد مراکز مختلف رفع نیاز و مراجعات واحدهای صنعتی به آنها [5] تعداد مراجعه شرکتها به ترکیب و نوع مراجع رفع نیاز صنایع تعداد مراکزدر هرنوع مراکز

مراکز دانشگاهی دولتی

مراکز دانشگاهی آزاد (خصوصی)

مراکزتحقیقاتی دولتی

مراکزتحقیقات خصوصی، شرکتها و

سایر واحدها

ارگانهای اجرایی دولتی

6

2

8

31

12

18

3

24

34

26

جمع کل مراجع 59 موارد رجوع 105

بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها و مراکزتحقیقاتی در . . . 5 در جدول (3 (تعداد مراجعاتی که مجموعـه شـرکتها در هریـک از مـوارد نیـاز در زمینـه خدمات مشاورهای ، تحقیقاتی به مراکز علمی ، پژوهشـی و اجرایـی داشـته انـد مشـخص گردیده است.

جدول3 .ترکیب نوع خدمات مورد نیاز صنایع [5]

نوع خدمات مورد نیاز مراجعه شده تعداد مراجعه شرکتها

مشاوره و آموزش

انجام پروژههای تحقیقاتی و مشاوره

انجام خدمات آزمایشگاهی و کنترل

کیفیت

نصب و راهاندازی ماشینآلات و متفرقه

60

25

15

5

جمع کل موارد مورد نیاز 105

آمار جداول فوق نشان می دهد که 73 شرکت (16 %کل صنایع مـورد بررسـی ) بـرای رفع نیازهای تحقیقاتی، آموزشی، مشاوره ای و خدمات آزمایشـگاهی خـود ( تعـداد 105 مورد) به 59 مرکز مختلف دانشگاهی، تحقیقاتی دولتی و خصوصی مراجعه نمودهانـد. از مقایسه مجموعه این اطلاعات نتیجه میشود که:

اولا، هرچند بیشترین مراجعات واحـدهای صـنعتی بـه دانشـگاهها و مراکـز تحقیقـات دولتی بوده است ولی تعداد مراکز بخش خصوصی (اعم از شرکتهای تحقیقاتی، خدمات مهندسی، افراد حقیقی و یا صنایع دیگر)که مورد مراجعه شرکتها قرارگرفتـه بسـیار بیشـتر بوده است (31 مورد در مقابل 16 مورد) و همین طور تعداد مراجعات به بخش خصوصی نیز قابل توجه است ( تعداد 34 مورد). این نشان میدهد کـه گـرایش واحـدهای صـنعتی برای رفع مشکلات تحقیقاتی، خدمات مش اورهای و آزمایشگاهی بیشتر بـه سـمت بخـش خصوصی است تا مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی دولتی یا ارگانهای اجرایی.

ثانیا، بیشترین نـوع نیـاز آنهـا در ایـن مراجعـات خـدمات مشـاوره ای و آموزشـی (60 مورد) بوده و در مرحله بعد نیاز به اجرای پروژه هـای تحقیقـاتی (25 مـورد) و بعـد از آ ن نیاز به خدمات آزمایشگاهی (15 مورد) بوده است.بنـابراین بـیش از 70 درصـد از مـوارد نیاز شرکتها در زمینه های خدمات مشاوره ای،آموزشی وآزمایشگاهی است. از جمله زمینه های دیگری که میتواند در ارتباط بین واحدهای صنعتی با دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی نقش مؤثری داشته باشد| توانائیها و امکانات موجود شرکتها میباشـد کـه در جدول( 4( به برخی از آنها اشاره شده است.[5]

جدول4 .آمار نوع توانائیها و امکانات موجود شرکتها [5]

در ضمن لازم به توضیح است که مجموع پروژه های تحقیقاتی انجام شده و یا دردست انجام واحدهای صنعتی مجموعاٌ 149 مورد و مجموع ابتکارات و اختراعات انجام شده در واحدهای صنعتی 70 مورد و تعداد محققان (نیروهای مشاغل در واحدهای تحقیق و توسعه) 63 نفر، که به طور متوسط 8/0 درصد کل نیروهای شرکتهای دارای واحد تحقیق و توسعه را تشکیل می دهند می باشند و این در حالی است که تعداد پرسنل با تعداد واحدهای صنعتی نوع تواناییها و امکانات تحقیقاتی دارنده امکانات مربوطه

- واحد تحقیق و توسعه

- آزمایشگاه

- شرکتهای دارای ابتکار و اختراع

- شرکتهایی که لااقل یک پروژه تحقیقاتی انجام

دادهاند

- شرکتهای دارای قابلیت ارائه خدمات

تخصصی(بطور کلی)

(%4) واحد 19

(%15) واحد 65

(%7) واحد 32

(%8) واحد 36

(%2) واحد 11

بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها و مراکزتحقیقاتی در . . . 7 مدرک فوق لیسانس به بالا در واحدهای صنعتی 307 نفر معادل 7/1 درصد کل پرسنل صنایع می باشد. از طرفی 19 واحد صنعتی معادل 4 %آنها دارای واحد تحقیق و توسعه هستندکه از این تعداد فقط 8 واحد صنعتی (یعنی 42 % آنها) با دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی مرتبط هستند و بقیه (یعنی 58 % آنها) بدون مشارکت مراکز علمی و تحقیقاتی فعالیتهای تحقیق و توسعه را انجام می دهند. مجموعه اطلاعـات فـوق نشـان مـی دهـد از نظـر توانا ییهـا و امکانـات موجـود دارای پتانسیل خوبی برای انجام فعالی تهای تحقیقاتی کاربردی و توسعه ای وجـود دارد ولـی بـ ه دلایل متعدد استفاده مطلوبی از آنها به ویژه در جهت توسعه فناوری صورت نمی گیرد. در مورد کارآموزی در واحدهای صنعتی آمار موجود نشان میدهد که : تعداد واحدهای صـنعتی کـه تمایـل بـه پـذیرش کـارآموز دارنـد 21 واحـد (5 %کـل صنایع) میباشند که برای پذیرش مجموعاً 199 نفر کارآموز شامل 147 نفر مرد و 52 نفر زن اعلام آمادگی کردهاند. در جدول (5 (ترکیب مقاطع تحصیلی کارآموزان به ترتیب زیر اعلام شده است:

جدول5 .ترکیب مقاطع تحصیلی کارآموزان[5]

مقطع تحصیلی تعداد شرکتهای پذیرشدهنده

فوق لیسانس

لیسانس

فوق دیپلم

دیپلم

2 واحد

14 واحد

6 واحد

3 واحد

ضمناً براساس نتـایج کسـب شـده از یـک بررسـی آمـاری در زمینـه ارزیـابی سیسـتم کـارآموزی کـه در آن از اسـاتید، مـدیران صـنایع و مسـئولین کـارآموزی دردانشـگاه و صنعت نظر خواهی شده است در حدود 98 %نظر دهندگان گذراندن دوره کارآموزی را یک ضرورت می دانند ولی 70 %آنها معتقدند که سیستم کنونی میزان موفقیت آن کمتـر

از نصف حد مورد انتظار است و یکی از دلایل عمده عدم موفقیـت و مشـکلات سیسـتم کارآموزی را عدم تطابق و هماهنگی بین برنامه ها و سیاستهای آمـوزش عـالی کشـور بـا نیازهای جامعه و صنعت در گرایشهای مختلف تخصصـی مـی داننـد و همـین طـور عـدم توجه کافی به جنبه های کاربردی دروس دانشگاهی. [8] از نگاه دیگر آمار این بخش نشان می دهد که 16 %کـل واحـدهای صـنعتی یعنـی 73 واحد در زمینه های فوق با 59 مرکز دانشگاهی ، تحقیقاتی و اجرایی اعم از خصوصـی و دولتی ارتباط داشته اند وحدود 9 %کل واحدهای صنعتی مـورد بررسـی (38 شـرکت) از طریق رفع نیازهای خدمات علمی و تحقیقـاتی بـا مراکـز تحقیقـاتی و دانشـگاهی دولتـی ارتباط دارند که این تعداد 52 %از کل شرکتهای دارای رابطه با مراکز مختلف را تشکیل میدهد. همچنین فقط 5 %واحدهای صنعتی (21 شرکت) از طریق کـارآموزان تمایـل بـه برقراری ارتباط با دانشگاهها دارند. بررسی مشکلات و موانع ارتباط صنعت با دانشگاهها بخشی از مشکلات ارتباط صنعت با دانشگاهها بنوعی به موانع توسعه تحقیقات صنعتی مربوط می شود. در این زمینه برخی مشکلات به حوزه صنعت برمیگردد و برخی دیگر به دانشگاه ومراکز تحقیقاتی وبعضی از آنها نیز به مسائل کلان مدیریت و برنامه ریزی کشور و فرهنگ حاکم در این بخش ارتباط پیدا می کند که به طور خلاصه به آنها اشاره میشود.

1 -عدم اعتماد و احساس نیاز متقابل بین صنعت و دانشگاه و مراکز تحقیقاتی و یا عدم اطمینان صاحبان صنایع به ثمر بخش بودن نتایج طرحهای تحقیقاتی و یا طولانی و زمان بر شدن آنها(عمدتا در بخش دولتی )که سبب از دست رفتن زمان مصرف نتایج طرح و یا غیر اقتصادی نمودن آن خواهد شد. قطعاً در این زمینه ساختار صنعت و دانشگاه نقش عمده ای دارد زیرا این ساختارها بگونهایست که غالباً هیچ یک از این دو نمیتوانند در بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها و مراکزتحقیقاتی در . . . 9 جهت تکامل و رفع نیازهای یکدیگر قدم بر دارند . به عبارت دیگر محصول دانشگاه، (اعم از فارغ التحصیلان ویا پروژههای تحقیقاتی ) که بر مبنای دانش روز بعمل آمده پاسخگوی نیاز صنعت که عمدتاً بر اساس دانش فنی داخلی شکل نگرفته و با تکنولوژی روز دنیا نیز فاصله زیادی دارد نیست . بنابراین هر دو بخش (صنعت و دانشگاه) راه تکامل و رفع نیاز خود را غالباً در بیرون از مرزها جستجو میکنند. صنعتگران ترجیح میدهند با اتکا به بیگانگان مشکلات خود را حل نمایند و پژوهشگران و دانشگاهیان نیز برای تکامل و ارتقاء خویش بر اساس سوژههای تعریف شده و یا تحمیل شده توسط بیگانگان فعالیتهای تحقیقاتی خودرا توسعه می دهند.

2 - عدم توجه کافی به تحقیقات کاربردی در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و توجه بیشتر محققان و دانشگاهیان به تحقیقات علمی و پایه ای و عدم ماموریت گرایی در برنامه ریزی امر پژوهش در ارگانهای ذیربط و وجود عرضه محوری بجای تقاضا محوری دربخش تحقیقات یا به عبارتی وجود تفکر «تحقیق برای تحقیق » بجای «تحقیق برای بازار».[1] در توسعه صنعتی واقتصادی قطعاً باید تحقیقات کاربردی افزایش یافته و در خدمت صنعت قرار گیرد. باتوجه باینکه بخش عمده نیروی انسانی پژوهشگر از دانشگاهها تامین می شود، تقویت ارتباط صنعت و دانشگاه ضروری است . در تائید این مدعا همین بس که دلیل پیشی گرفتن امریکا از اروپا در توسعه صنعتی این تشخیص داده شده است که در سالهای پیش از جنگ جهانی دوم ، هم تحصیلات وهم تحقیقات در آموزش عالی امریکا بیش از اروپا درگیرفرصتهای کار بردی وتجاری شد. [6]

3 -نهادینه نشدن تحقیقات به عنوان یکی از مهمترین و اصولی ترین راه حل مشکلات

کشور به صورت یک باور و عزم جمعی در مسئولان و برنامه ریزان کشور و به طبع آن

ضعف قوانین و نبود پشتوانه های کار آمد قانونی برای حمایت از محققین و مبتکرین

4 -دیدگاه صنعت و جامعه به تحقیقات به عنوان یک امر تشریفاتی و هزینه بر و عدم

توجه لازم صنعت به تحقیق برای حل مشکلات موجود به دلیل عدم احساس نیاز ،

نداشتن برنامه بلند مدت ، قناعت بازار به کیفیت کالاهای موجود و...

5 -خلاء مدیریت واحد و کلان پژوهش در کشور و عدم انسجام کافی در مدیریت

وبرنامه ریزی در بخش تحقیقات وعدم وجود قطبهای تحقیقاتی

6 -وابستگی کامل تحقیقات مانند بسیاری از مقولات دیگر به افراد به گونه ای که اگر فرد موثر در هر هسته تحقیقاتی به هر دلیلی کنار برود کلیه امور مختل خواهد شد واز طرفی تقریباً تمامی امور پژوهش اعم از شناسایی نیازها ، پیگیری تامین بودجه و امکانات و انجام کارهای تحقیقاتی برعهده پژوهشگر است و بنابراین تحقیقات در کشور هنوز به یک جریان تبدیل نشده و متکی بر فرد است.

7 -عدم اطلاع رسانی صحیح و روز آمد از امکانات| توانائیها و نیازهای دانشگاه و صنعت و بی اطلاع بودن این دو بخش ازیکدیگر و مشخص نبودن اولویتهای تحقیقاتی بصورت دقیق و مطالعه شده بر اساس تنگناها و نیازهای جامعه و صنعت که منجر به انجام تحقیقات موازی وهزینه شدن منابع مالی بیشتر و افزایش محدودیتها در این زمینه خواهد شد.

8 -ساختار و مدیریت سنتی حاکم بر بسیاری از واحد های صنعتی به جز تعدادی معدود باعث ایجاد یک مقاومت نهفته در مقابل تغییرات ناشی از پیشرفت تکنولوژی و هرگونه تحول و توسعه ای گردیده است. نقش پارکهای علمی و فناوری در این ارتباط بر اساس بررسیهایی که توسط آنکتاد

صورت گرفته است، نقش واحدهای تحقیق و توسعه در پیشرفت تکنولوژی ملی و حل مشکلات صنایع کشورهای در حال توسعه، دلگرمکننده نیست. در این بررسی دلایل این امر به دو بخش اصلی طبقهبندی شده که

- UNCTAD = United Nations Conference On Trade and Development

بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها و مراکزتحقیقاتی در . . . 11

اولی عدم برنامهریزی و طرحریزی اولیه مناسب جهت اختصاص نیروی انسانی

متخصص، تجهیزات و بودجه کافی به واحدهای تحقیق و توسعه میباشد و دومی، عدم

وجود یک سیستم ارتباطی مناسب بین واحدهای تحقیق و توسعه، دانشگاهها و مراکز

تحقیقاتی، صنایع و بازارهای داخلی و خارجی میباشد. [7]

ارزیابیها نشان میدهد که ریشههای مشکلات و دلایل آنها به قرار زیرند:

1 - به دلیل عدم معرفی درست واحدهای تحقیق و توسعه و مراکز تحقیقاتی به صنعت و جامعه، استفادهکنندگان خدمات این واحدها از تواناییهای آنها اطلاع نداشته و یا اینکه اعتماد کافی به نتایج تحقیقاتی آنها ندارند.

2 - عدم اطلاع و درک عمیق مدیران مراکز تحقیقاتی از نیازها و مشکلات صنعت که

موجب انجام تحقیقات به دور از نیازهای واقعی بخش صنعت و جاذبههای بازار مصرف

میگردد.

3 - فقدان یک سیستم خدمات تکمیلی واسطهای و حمایتی جهت انتقال نتایج تحقیقات

مؤسسات تحقیقاتی به صنعت و بازار و همچنین نظارت بر اجرای آن.

میتوان گفت مجموعه موارد فوق و همچنین نتایج حاصل از این تحقیق به یک

جمعبندی کلی ختم میشود و آن اینکه برقراری ارتباط صحیح و تعامل بین سه رأس

مثلث آموزش، پژوهش، صنعت (یا بازار) یک ضرورت اجتنابناپذیر است به گونهای که

نیازهربخش توسط بخشهای دیگرتأمین گردد.

از طرفی همانطوری که نتایج این تحقیق هم نشان میدهد واحدهای صنعتی برای رفع نیازهای خود از طریق ارتباط با مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی عمدتا در زمینه های خدمات مشاورهای|آموزشی وآزمایشگاهی مراجعه دارند تا در زمینه اجرای پروژه های تحقیقاتی و بنابراین بیشتر نیاز به خدمات حمایتی آنها دارند. همچنین تمایل شرکتهادر این مراجعات برای رفع مشکلات تحقیقاتی، خدمات مشاورهای و آزمایشگاهی بیشتر به سمت بخش خصوصی است تا مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی دولتی یا ارگانهای اجرایی.

به نظر میرسد با توجه به وظایف و اهدافی که برای پارکهای علمی و فناوری تعریف شده است می توانند وظیفه مهم ارتباط بین آموزش، پژوهش و صنعت را بخوبی انجام دهندو انتظارات واحدهای تحقیق و توسعه را تا حد زیادی مرتفع نمایند.بدین ترتیب می توان انتظار داشت بسیاری از مشکلات موجود بر سر راه این ارتباط که قبلا ذکر گردید با ایجاد پارکها و مراکز رشد حل شود که برخی از آنها عبارتاند از:

1 -با حضور محققین وکارآفرینان در قالب شخصیت حقوقی در مراکز رشد دیگر مسئولیت اجرای طرح بتنهایی بر عهده یک فرد نیست بلکه یک شرکت یا موسسه عهده دار انجام آن است و بنابراین مشکل متکی به فرد بودن تحقیق تا حدی از بین خواهد رفت. از طرفی با وجود بخشهای خدماتی و مشاوره ای در پارکها برای شناسایی نیازهاو تعریف پروژه های جدید وهمچنین بازاریابی آنها عملاً بخش زیادی از کارها تقسیم می شود و همه بر عهده محقق نخواهد بود.

2 -با توجه به این ضرورت که نهایتا نتایج تحقیقات بایستی در جهت رفع نیاز جامعه قابل استفاده باشد بنابراین پژوهشگران واحدهای تحقیق و توسعه در مراکز رشد و پارکها| تحقیق را برای بازار انجام می دهند نه صرفاً برای تحقیق و بدین ترتیب تحقیقات کاربردی تقویت میگردد .

3 -ایدههای نوآورانهای که توسط مبتکرین وکارآفرینان برای حل مشکلات جامعه و

صنعت ارائه میشود و معمولا بدون اینکه به مرحله نمونه سازی رسیده باشند توسط

صنعت یا دستگاه متقاضی مورد استقبال و پذیرش قرار نمیگیرند، با حضور در مراکز

رشد امکان عملی کردن این ایده های نوآورانه و عملی شدن آنها بدون دغدغه و با

حمایتهای مختلفی که از آنها صورت میگیرد، فراهم خواهد شد.

4 -ریسک اجرای طرحهای تحقیقاتی بین مجری و پارک تقسیم خواهدشد بگونه ای

که کارآفرینان و محققاق با خاطری آسوده تر و از طرفی با جدیت و احساس مسئولیت

بیشتر به دنبال اجرای ایده های ابتکاری خود خواهند بود.

بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها و مراکزتحقیقاتی در . . . 13

پیشنهادات

با توجه به مشکلات موجود در راه ارتباط صنعت با دانشگاهها و نقش پارکهای علمی

و فناوری در این راستا پیشنهادات زیر ارائه میگردد.

1 -یکی از مسائلی که بایستی برای تقویت شرکتهای نوپا در پارکها به آن توجه شود

ایجاد و توسعه بانک جامع اطلاعات فناوری است چرا که بدون وجود چنین امکانی

عملاً بخش قابل توجهی از فرصتها ، توانائیها و امکانات شرکتها صرف جمع آوری و

دسترسی به اطلاعات مورد نیازشان خواهد شد. وجود این بانک عملاً ضمن جلوگیری از

موازی کاری و به هدر رفتن امکانات و تواناییهای موجود امکان بهرهمندی از فرصتهای

موجود را برای آنها فراهم میسازد. عناصر اصلی تشکیلدهنده این بانک پیشنهادی

عبارتاند از:

الف) آخرین دستاوردها واطلاعات تکنولوژیکی ملی منطقه ای و بین المللی، قوانین

دستورالعملها و سیاستگذاریهادر زمینه تکنولوژی(اعم از بومی و انتقالی)

ب) اطلاعاتی در مورد توانائیهای موجود اعم از منابع انسانی، تجارب به دست آمده و

تحقیقات انجام شده در کلیه مراکز علمی و تحقیقاتی و صنعتی

ج) اطلاعات موردنیازدر مورد امکانات موجود اعم از منابع مالی، تجهیزات و منابع

طبیعی و معدنی

د ) اطلاعاتی در مورد نیازها در زمینههای تحقیقات، آموزش، نیروی انسانی، تجهیزات و

مواد اولیه

اطلاعات جامع فوق لازم است در رابطه با بخشهای زیر گنجانیده شود:

- دانشگاهها و مراکز آموزش تخصصی اعم از دولتی و خصوصی

- مراکز تحقیقاتی اعم از دولتی، خصوصی و مراکز D&R

- دستگاههای اجرایی

- واحدهای صنعتی، معدنی و کشاورزی

2 -تقویت واحدهای تحقیق و توسعه به طور جدی و تشویق صنایع به ایجاد و توسعه این واحدها به دور از هر گونه تشریفات و ظاهرسازی به نحوی که صاحبان صنایع به این واقعیت بصورت ملموس دست پیدا کنند که توسعه صنعت و دستیابی به دانش فنی روز آن، افزایش کیفیت و بهرهروی تولید و توان رقابت در بازارهای داخلی و خارجی همگی در گرواهمیت دادن به تحقیقات در صنعت میباشد.

3 -با توجه به اینکه نتایج تحقیق نشان می دهد صنایع ومراکز تحقیق و توسعه تمایل زیادی برای حل مشکلات خود از طریق بخش دولتی ندارند و فقط حمایت دولت را میخواهند، بنابراین پیشنهاد میشود حتی مدیریت مراکز رشد و پارکها نیز به بخش خصوصی واگذار گردد، البته با توجه به اینکه بخش خصوصی از قوت و انسجام کافی در این زمینه برخوردار نیست بهتر است این کار به تدریج انجام شود. بنابراین می توان پیش بینی کرد که بهترین نوع مراکز رشد از نظر شیوه اداره و مالکیت| مراکز رشد فناوری نیمه دولتی باشند که در آنها سرمایه گذار و حمایت کننده دولت می باشد و مجری و اداره کننده بخش خصوصی خواهد بود . در حال حاضر حدود 60 تا 70 درصد مراکز رشد جهان از این نوع هستند.[9]

4 -نوآوران کارآفرین همهازقشرتحصیلکرده آنهم در سطوح عالی نیستند. حتی دربسیاری از کشورهای پیشرفتهمبتکرینی کهدارای ایدههای برجستهاند ازمیان افراد حرفهای بادانش عمومی و متوسط جامعه میباشند. بنابراین در فضای پارکها باید جایی برای ورود اینگونه افرادهم پیش بینی گردد.

5 -بسیاری از نوآوران و مبتکران نگران از دست رفتن حقوق خویش در مورد ایدهو طرح نوآورانه خود هستند بنابراین باید تمهیداتی برای ثبت نمودن این ایده هادر یک بانک اطلاعات متمرکز و سراسری در کشور به وجود آید و مکانیزمهای لازم برای حمایت از حقوق آنها در این زمینه پیش بینی شود. بررسی ارتباط صنعت با دانشگاهها و مراکزتحقیقاتی در . . . 15

نتیجه گیری

جمع بندی نتایج نشان میدهد غالب صنایع از پتانسیلهای نسبتا خوبی در زمینه های

تحقیق و توسعه (از جمله:نیروهای خلاق ومبتکر،تجربیات و توانمندیهای آنها ،امکانات

آزمایشگاهی و کارگاهی) برخوردار میباشند ولی در انجام فعالیتهای تحقیق و توسعه

تقریبا استفاده مفیدی از آنها نشده است ودر این راستا در زمینه خدمات آموزشی

ومشاوره ای و در اجرای پروژه های تحقیقاتی نیازمند کمک و همکاری هستند. ایجاد و

توسعه مراکز رشد و پارکهای علمی و فناوری مبتنی بر جریان دانش که با هدف رفع

نیازهای فناورانه جامعه و تجاری سازی نتایج تحقیقات شکل می گیرد وظیفه حمایتهای مالی وفکری و ارائه خدمات مشاوره ای، علمی و تخصصی به افراد خلاق، مبتکر وکارآفرین را بر مبنای اصل هم افزایی به عهده دارد می تواند بستر مناسبی برای حضور این واحدها و فعالیت یافتن پتانسیلهای آنها در جهت توسعه فناوری باشد ونقش مؤثری در برقراری ارتباط بین سه راس مثلث آموزش، پژوهش و بازار (یا صنعت) ایفا نماید مشروط بر اینکه دغدغههای آنها که در بحث موانع و مشکلات ارتباط صنعت با دانشگاهها و همین طور بخش پیشنهادات به آن اشاره شده است مرتفع گردد که در این ارتباط حرکت بسمت ایجادمراکزرشد نیمه دولتی میتواند یک راه حل مناسب باشد. مراجع [1 ]منصور کرباسی، دکتر م. بهرامی ” همکاری دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی با دستگاههای اجرایی”، مجله رهیافت، بهار 1381 ،شماره 27 ، 258 - 224 [2 ]مقاله ترجمه شده براساس نوشته ، مانوئل پانر ، ” همکاری صنعت و دانشگاه ” ، مجله : گسترش صنعت، شهریور 1381 ،شماره 618 ، ص 10 [3 ” ]مجموعه مقالات سمینار تحقیق و توسعه در واحد های صنعتی” وزارت صنایع- اداره کل تحقیق وبررسی، تهران ، 1375

 [4 “ ]کنگره سراسری همکاریهای دولت، دانشگاه وصنعت برای توسعه ملی” دانشگاه

صنعتی امیرکبیر، تهران ، 1374

[5 ]مسعود ایرانمنش ” گزارش پروژه تحقیقاتی بررسی پتانسیلهای تحقیقاتی صنایع استان

کرمان” سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ،سازمان مدیریت و برنامه ریزی کرمان|

زمستان 1381

[6 ]دکتر سید محسن معصوم زاده - شاخصهای علم و فن آوری - پژوهشکده مطالعات

و تحقیقات فن آوری سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران ، بهمن ماه 1380

[7 ]دکتر محمد نقی مهدوی - ” تحقیق وتوسعه ” - پژوهشکده مطالعات و تحقیقات فن

آوری سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران ، آبان ماه 1376

[8 ]م. صانعی|ن.متقیان|"گزارش بررسی آماری پرسشنامه ارزیابی سیستم کارآموزی

"دفتر مرکزی ارتباط با صنعت سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی ایران| اسفند 1374

[9" ]مراکز رشد وانواع آن "نشریه رویش،سال اول ، اردیبهشت 1382 ،شماره 1

[10 نیازهای فناورانه جامعه و تجاری سازی نتایج تحقیقات شکل می گیرد وظیفه حمایتهای مالی وفکری و ارائه خدمات مشاوره ای، علمی و تخصصی به افراد خلاق، مبتکر وکارآفرین را بر مبنای اصل هم افزایی به عهده دارد می تواند بستر مناسبی برای حضور این واحدها و فعالیت یافتن پتانسیلهای آنها در جهت توسعه فناوری باشد ونقش مؤثری در برقراری ارتباط بین سه راس مثلث آموزش، پژوهش و بازار (یا صنعت) ایفا نماید مشروط بر اینکه دغدغههای آنها که در بحث موانع و مشکلات ارتباط صنعت با دانشگاهها و همین طور بخش پیشنهادات به آن اشاره شده است مرتفع گردد که در این ارتباط حرکت بسمت ایجادمراکزرشد نیمه دولتی میتواند یک راه حل مناسب باشد. مراجع ]1 [منصور کرباسی، دکتر م. بهرامی ” همکاری دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی با دستگاههای اجرایی”، مجله رهیافت، بهار 1381 ،شماره 27 ، 258 - 224 [2 ]مقاله ترجمه شده براساس نوشته ، مانوئل پانر ، ” همکاری صنعت و دانشگاه ” ، مجله : گسترش صنعت، شهریور 1381 ،شماره 618 ، ص 10 [3 ” ]مجموعه مقالات سمینار تحقیق و توسعه در واحد های صنعتی” وزارت صنایع- اداره کل تحقیق وبررسی، تهران ، 1375ی استان - سال 1380 - 1379