بسمه تعالی

تهیه کنندگان :

فریدون رسته

                         تقی ترابی

 

عمده ترین کاربردهای جداول عرضه و مصرف در تهیه اساسی‌‌ترین حسابها و اطلاعات مطرح در نظام حسابهای ملی 1993

 

چکیده

        با توجه به تحولی که در نظام حسابهای ملی تجدیدنظر شده درسال 1993 صورت گرفته و با در نظرگرفتن این واقعیت که روشهای کاملتری برای تهیه حسابهای ملی در نظام تجدیدنظر یافته مورد تأکید قرار گرفته است ، جداول عرضه و مصرف در تجدیدنظر سال یاد شده اهمیتی به مراتب بیشتر از جداول مشابه مربوط به نظام حسابهای ملی سال 1968 به دست آورده‌اند . این جداول ، در نظام سال 68 بیشتر با عناوین ساخت و جذب بررسی شده‌اند درحالی که در نظام 93 عبارتهای جدول عرضه و جدول مصرف برای آنها به کار رفته است . می‌توان گفت که چون در نظام حسابهای ملی جدید ، کاربردهای به مراتب بیشتری برای این جداول مشخص می‌شوند ، عناوین به کار رفته درمورد آنها نیز ویژگی کلی‌تری یافته است . بطور کلی در منابع مربوط به نظام حسابهای ملی جدید هنگامی که صحبت از تهیه حسابهای مرتبط به هم برای یک کشور می‌شود و همچنین وقتی که بحث اساسی‌ترین حسابهای کلان و نیز ساختار اقتصادی کشور مطرح می‌شود ، جداول عرضه و مصرف به عنوان ابزار ارائه کننده اطلاعات زیربنایی ، مورد استفاده قرار می‌گیرند . از اینرو آشنایی با این جداول و نوع اطلاعاتی که توسط آنها می‌توان برای بررسی های مختلف اقتصادی مورد استفاده قرار داد برای تحلیل‌گران و پژوهشگران اقتصادی اهمیت ویژ‌ه‌ای می‌یابد. هدف اصلی از تهیه این مقاله ، ارائه خصوصیات مورد نظر در طراحی یک جدول عرضه و یک جدول مصرف مناسب در یک نظام اقتصادی و عمده‌ترین کاربردهای آنها برای مشخص کردن اساسی‌ترین ویژگیهای نظام اقتصادی است .

1- مقدمه

        همراه با سرعتی که در تغییرات ساختاری نظام‌های اقتصادی با گذشت زمان ایجاد می‌شود و نیز همراه با تغییر فن‌آوریهای تولید ، ترکیب تقاضا ، الگو و عادتهای مصرفی ، ارتباط بین کشورها ، بوجود آمدن فعالیت‌های اقتصادی جدید و غیره ، سازمانهای بین‌المللی با همکاری کشورهای مختلف با ابزارهای مختلفی سعی در ارائه این تغییرات می‌کنند . این ابزارها هم خود با گذشت زمان در جهت بهبود کیفی ، شفافیت و تکامل ، در حال تغییر هستند . پیشرفت در طبقه‌بندی فعالیتها ، طبقه‌بندی محصولات ، طبقه‌بندی مصارف ، طبقه‌بندی هزینه‌ها ، طبقه‌بندی سرمایه و غیره همگی در پیشبرد ابزارهای مزبور مشارکت داشته‌اند . در زمان حاضر توصیف نظام‌های اقتصادی وشرح ساختار فعالیتی آنها بدون بکارگیری ابزار مناسب امکان‌پذیر نیست . جوامع همواره پیچیده‌تر می‌شوند و لازم است ابزارهایی با قابلیت‌های بالاتر برای سنجش چگونگی تغییرات آنها بکار برده شوند .

        جداول عرضه و مصرف ( Supply and Use Tables ) جزء ابزارهای اساسی و پیشرفته‌ای هستند که بویژه پس از تجدیدنظر نظام‌ حسابهای ملی سال 1993 ( System of National Accounts 1993 ) مورد توجه قرار گرفته‌اند .

        با توجه به پیشرفت‌هایی که هم‌زمان با تجدیدنظر نظام حسابهای ملی 1993 ( SNA 93 ) صورت گرفته است و با توجه به معرفی مفاهیم سنجیده و متنوع جدید در این نظام ، جداول مورد بحث با کیفیت بالاتری نسبت به جداول مشابه گذشته تدوین و توصیه شده‌اند . جداول عرضه و مصرف با شکلی که در نظام حسابهای ملی 93 پیشنهاد شده‌اند اطلاعات متنوعی را از ماهیت ، ساختار و حاصل فعالیتهای اقتصادی یک کشور ارائه می‌کنند . با در نظر گرفتن انواع مختلف اطلاعاتی که در جداول عرضه و مصرف مربوط به نظام حسابهای ملی 93 جای می‌گیرند ، این جداول بطور بالقوه دارای کاربردهای متنوعی در زمینه‌های مختلف یک نظام اقتصادی می‌شوند . این کاربردها هم برای سنجش و بیان چگونگی انواع فعالیت‌ها و ساختار اقتصادی کشور در یک دوره زمانی و هم جهت بررسی تغییرات عوامل اقتصادی و نسبت آنها در گذشت زمان ، مطرح می‌شوند . تا قبل از تجدیدنظرنظام حسابهای ملی جدید، جداول عرضه و مصرف بطور عمده در مورد تهیه جداول متقارن داده – ستانده استفاده می‌شدند ولی اکنون با پیشرفتی که در تهیه این جداول حاصل شده است ، جداول مزبور دارای موارد استفاده بمراتب متنوع‌تری شده‌اند.

        تأکید اساسی مقاله حاضر روی چگونگی کاربردهای جداول عرضه و مصرف برای بررسی جنبه‌های متنوع یک نظام اقتصادی است . این توجه در تمام مطالب مورد نظر مقاله حاضر وجود دارد . بدین ترتیب ،‌ هر یک از مطالبی که در این مقاله بررسی می‌شود یک نوع کاربرد جداول را جهت تعیین ویژگی‌های معینی از نظام اقتصادی بیان می‌کند .

2- بررسی طبقه‌بندی‌های جامع نظام حسابهای ملی 93 در مورد رشته فعالیتهای اقتصادی و محصولات

        در نظام حسابهای ملی تجدید نظر شده در سال 1993 بطور مشخص سه گروه جامع یا کلی رشته فعالیتهای اقتصادی و سه گروه کلی محصولات برای یک نظام اقتصادی تعریف شده‌اند . این شکل از طبقه‌بندی کلی فعالیتها و محصولات براساس واقعیت‌های موجود در نظام‌های اقتصادی یا کشورها در ارتباط با فعالیتهای خصوصی ، دولتی‌، انتفاعی و غیرانتفاعی ایجاد شده است . جداول عرضه و مصرف به صورتیکه در جدیدترین منابع استاندارد و بین‌المللی ارائه شده‌اند بطور مناسب و مشخص چگونگی فعالیتهای تولیدی و محصولات کشور را با توجه به طبقه‌بندی کلی یاد شده نشان می‌دهند . طبقه‌بندی‌های جامع مورد نظر در نظام حسابهای ملی 93 بترتیب زیر تعیین شده‌اند .

 

     1-2- تولیدکنندگان بازاری ، تولیدکنندگان به حساب خود ، سایر تولیدکنندگان غیربازاری

( Market Producers | Own-account Producers | other non-market Producers )

        تولیدکنندگان بازاری آنهایی هستند که بطور عمده در بخش خصوصی فعالیت دارند و محصولات خود را برای فروش ارائه می‌کنند . قیمتی که آنها برای محصولات خود ، تعیین و دریافت می‌کنند بطور عمده و در شرایط معمول به میزانی است که هزینه تمام شده محصولات را پوشش می‌دهد . بدین ترتیب سهمی از ارزش ستانده این  تولیدکنندگان را مازاد عملیاتی ( Operating Surplus ) یا درآمد مختلط ( Mixed income ) تشکیل می‌دهد .

        تولیدکنندگان به حساب خود به آندسته از فعالان اقتصادی یا واحدهای تولیدکننده گفته شده است که یا در تشکیل سرمایه ثابت برای بنگاه متبوع خود و یا در ایجاد محصولات مصرفی نهایی جهت تأمین مصارف نهایی خود به فعالیتهای تولیدی می‌پردازند . شکل غالب این نوع تولیدکنندگان ، خانوارهایی هستند که خود محصولات مصرفی نهایی مورد نیازشان را تولید می‌کنند . همچنین در این باره می‌توان از کارگاههایی یاد کرد که به تولید محصولات سرمایه‌ای ثابت می پردازند ولی این محصولات با هدف فروش در بازار تولید نمی‌شوند بلکه برای استفاده نهایی در بنگاه متبوع کارگاههای مزبور تولید می‌شوند . این شکل از فعالیتهای تولیدی ،‌در بازار ، قابل مشاهده نیستند زیرا بطور مشخص ، مبادله‌ای در مورد آنها انجام نمی‌شود ولی در هر حال وجود دارند و سهمی از فعالیتهای تولیدی رایج در یک کشور را بوجود می‌آورند . بدین ترتیب لازم است دیده شوند و نسبت آنها به کل فعالیتهای تولیدی کشور ، بررسی شود . در جداول عرضه و مصرف به این مطلب توجه شده است و جایگاهی برای فعالیتهای مزبور جهت ملاحظه و مقایسه توسط تحلیل‌گران ، وجود دارد .

        سایر تولیدکنندگان غیربازاری به تولیدکنندگان در بخش نهادی دولت و بخش نهادی مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی در خدمت خانوارها ( Non-Profit Institutions Serving Households ) اطلاق می‌شود . بخش‌های دولت و مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها بمنظور کسب سود به تولید نمی‌پردازند . فعالیتهای آنها بطور عمده تولید خدمات و در مواردی تولید کالاها برای جامعه یا برای خانوارهای معین است . سایر تولیدکنندگان غیربازاری یا محصولات خود را نمی‌فروشند یعنی به رایگان برای جامعه تولید می‌کنند و یا اینکه محصولات را در مقابل دریافت قیمتی که از لحاظ اقتصادی بی‌اهمیت است به استفاده کنندگان ارائه می‌دهند . دریافت چنین قیمتی توسط سایر تولیدکنندگان غیربازاری به میزانی نیست که هزینه‌های تولید محصولات  را پوشش دهد . هزینه‌های تولید بطور عمده از منابع مختلف دیگر تأمین می‌شوند ولی محصولات جهت مصرف و استفاده جامعه تولید می‌شوند . بدین ترتیب ارزش ستانده سایر تولیدکنندگان غیربازاری در حالت غالب ، فاقد مازاد عملیاتی است . البته در موارد خاصی محصولات تولیدکنندگان مورد بحث با قیمت‌هایی که هزینه‌های تولید را پوشش می‌دهند فروخته می شوند . در این موارد استثنایی ممکن است ارزش ستانده محصولات شامل مازاد عملیاتی هم باشد . در هر حال وجود فعالیتهای تولیدی غیرانتفاعی در بخش عمومی و وجود فعالیتهای غیرانتفاعی خصوصی در کنار فعالیتهای تولید بازاری برای تحلیل‌گران اقتصادی و مطالعه کنندگان ساختار فعالیتی یک نظام ، در خور توجه و علاقه است .

 

    2-2- محصولات بازاری ، محصولات استفاده نهایی برای خود ، سایر محصولات غیربازاری

( Market Products . Own Final Use Products | Other Non-Market Products )

        متناسب با طبقه‌بندی جامع نظام حسابهای ملی 93 در مورد رشته فعالیتهای اقتصادی ، برای محصولات این فعالیتها نیز طبقه‌بندی کلی انجام شده است . در نظام حسابهای ملی جدید ، محصولات از لحاظ ماهیت فعالیت تولید‌کننده آنها به سه گروه عمده تقسیم شده‌اند . محصولات بازاری توسط تولیدکنندگان بازاری ایجاد می‌شوند . محصولات استفاده نهایی برای خود ، توسط خانوارهایی که دارای فعالیتهای تولیدی معیشتی یا خود مصرفی هستند‌ و نیز کارگاههایی که برای بنگاههای متبوع خود کالاهای سرمایه‌ای تولید می‌کنند بوجود می‌آیند . همچنین سایر محصولات‌غیربازاری‌توسط‌تولیدکنندگان دولتی ومؤسسات‌خصوصی غیرانتفاعی‌درخدمت‌خانوارها ایجاد می‌شوند .

 

3-2- عمده ترین کاربردهای جداول عرضه و مصرف در مورد طبقه ‌بندی کلی فعالیتها  و محصولات

        یکی از کاربردهای مهم جداول عرضه و مصرف در مورد طبقه‌بندی کلی فعالیتهای تولیدی و نیز طبقه‌بندی سه‌گانه محصولات ، تعیین میزان ارزش افزوده ایجاد شده در هر یک از سه رشته فعالیت کلی مطرح در نظام حسابهای اقتصادی 93 است . به عنوان یک مثال تحلیل‌گران مختلف علاقمند به دانستن این مطلب هستند که چه میزان از ارزش افزوده ایجاد شده در کل کشور در مورد خدمات بهداشت و درمان یا خدمات آموزشی توسط تولیدکنندگان بازاری و چه میزان توسط دولت یا مؤسسات غیرانتفاعی در خدمت خانوارها صورت گرفته است . سهم هر یک در مقایسه با یکدیگر و نسبت به تولید کل کشور چه میزان است ؟ این سهم و نسبت‌های مورد بررسی با گذشت زمان چه نوع تغییری دارد ؟ همچنین با استفاده از جداول عرضه و مصرف توصیه شده می‌توان تعیین کرد که به عنوان مثال چند درصد از کل محصول تولید شده معین کشاورزی توسط رشته فعالیتهای اقتصادی به حساب خود و چند درصد توسط رشته فعالیتهای بازاری تولید شده‌اند . امکان چنین مقایسه‌های ساختاری در جداول عرضه و مصرف بطور مناسبی وجود دارد .

        یکی دیگر از کاربردهای مهم جداول عرضه و مصرف در این باره کمک به برآورد ضرایب داده – ستانده جدید ، در صورت تغییر سهم فعالیتهای تولید در هر یک از طبقات عمده یاد شده در کل فعالیتها است . قبل از تجدیدنظر نظام حسابهای ملی سال 1993 می‌توان گفت که عمده‌ترین کاربرد شناخته شده برای جداول عرضه و مصرف استفاده در تهیه جداول متقارن داده – ستانده بود . در حال حاضر نیز یکی از کاربردهای این جداول ، استفاده در تهیه جداول متقارن داده – ستانده هست ولی بطور کلی کاربردهای آنها بسیار متنوع‌‌تر شده‌اند . طبقه‌بندی کلی و سه‌گانه فعالیتها و محصولات به صورتیکه در نظام حسابهای ملی جدید تعریف شده‌ است در تهیه جداول داده – ستانده متقارن ضرورتی ندارد ولی از آنجائیکه یک ستون مربوط به تکنولوژی تولید یک محصول معین در جدول متقارن داده – ستانده بطور معمول ، متوسط موزون تکنولوژ‌‌ی‌های مختلف تولید همان محصول است ، سنجش تغییر سهم تولید در هر یک از گروههای کلی سه گانه رشته فعالیتها در برآورد ضرایب داده – ستانده جدید کمک می‌کند .

 

3- استفاده ازجداول عرضه ومصرف برای تهیه اصلی‌ترین‌حسابهای‌مرکزی ‌مطرح‌ درنظام‌حسابهای ملی93

حساب صفر یا حساب کالاها و خدمات (Goods and Services Accounts  )،حساب تولید (Production Account ) و حساب ایجاد درآمد ( Generation of Income Account ) همراه با جداول عرضه و مصرف از اساسی‌ترین حسابهایی هستند که بطور مرتبط با یکدیگر در یک نظام اقتصادی ، قابل تهیه‌اند . همراه با تهیه جداول عرضه و مصرف ، امکان تهیه حسابهای یاد شده در اینجا با سهولت ، فراهم می‌شود . حسابهای نامبرده خود پایه‌ای برای تهیه اطلاعات و مجموعه‌ای از حسابهای اقتصادی دیگری می‌شوند که آنها نیز خود کاربردهای متفاوتی دارند . هم حساب تولید و هم حساب ایجاد درآمد هر دو در ارتباط با فعالیتهای تولیدی تهیه می‌شوند و بدین علت می‌توان آنها را هم برای بنگاهها یا واحدهای تولید ، هم برای رشته فعالیت‌ها و هم برای بخش‌های نهادی فراهم کرد . بدین ترتیب برای هر یک از رشته فعالیتهای اقتصادی مشخص شده در جداول عرضه و مصرف ، می‌توان حسابهای تولید و ایجاد درآمد را مشخص کرد . مقایسه این حسابها بین رشته فعالیتهای مربوط به تولید یک محصول معین که در گروههای مختلف بازاری ، تولیدکنندگان به حساب خود و سایر تولیدکنندگان غیربازاری قرار دارند خود اطلاعات ساختاری مفیدی را ارائه می‌کنند . از اطلاعات موجود در جدول عرضه و جدول مصرف نیز می‌توان به راحتی ، ‌حساب صفر یا حساب کالاها و خدمات را برای دوره زمانی مورد نظر تهیه کرد . حساب صفر یا حساب کالاها و خدمات ، خود از یک سو عرضه کل یعنی حاصل جمع ارزش ستانده در کشور و واردات را نشان می‌دهد و از سوی دیگر تقاضا یا مصارف کل یعنی حاصل جمع مصارف واسطه‌ای و انواع تقاضای نهایی را ارائه می‌کند .

 

4- محاسبه تقاضای نهایی خالص ( Net Final Demand ) و تولید ناخالص داخلی ( Gross Domestic Product ) با سه روش

        با استفاده از اطلاعات هزینه مصرف نهایی ، تشکیل سرمایه ناخالص و صادرات در جدول مصرف و اطلاعات مربوط به واردات در جدول عرضه می‌توان تقاضای نهایی خالص کشور را که همان رقم تولید ناخالص داخلی              ( GDP ) کشور با روش هزینه است محاسبه کرد . از حاصل جمع ارزش افزوده رشته فعالیتهای اقتصادی به قیمت‌های پایه برای تولیدکنندگان بازاری ، تولیدکنندگان به حساب خود و سایر تولیدکنندگان غیربازاری و افزودن رقم کل مالیاتهای برمحصولات بر این حاصل جمع و کسر یارانه‌های بر محصولات از آن همان رقم تولید ناخالص داخلی ( GDP ) نیز در جدول مصرف محاسبه می‌شود . در حالت اخیر رقم مربوط به تولید ناخالص داخلی با روش تولید یا ارزش افزوده محاسبه می‌شود . از حاصل جمع درآمدهای ایجاد شده و مصرف سرمایه‌های ثابت در مورد هر یک از رشته فعالیتهای اقتصادی یعنی جمع کل درآمدهای ایجاد شده توسط تمام رشته فعالیتها و مصرف سرمایه‌های ثابت که همان اجزاء ارزش افزوده فعالیتها هستند ، رقم تولید ناخالص داخلی ( GDP ) با روش درآمد بدست می‌آید . همگی این اطلاعات نیز در جدول مصرف ، موجود است .

 

5- جداول عرضه و مصرف به عنوان رابطه یا واسطه بین منابع آماری و اطلاعات اقتصادی کشور و نتایج حاصل از محاسبات و تحلیل‌های اقتصادی

        با توجه به نوع اطلاعاتی که در جداول عرضه و مصرف باید ارائه شوند ابتدا برای یک کشور مشخص می‌شود که چه نوع نیازهای آماری برای تهیه حسابهای اقتصادی دارد . علاوه بر آن ، برای کشور مشخص می‌شود که منابع آماری موجود خود را چگونه باید با اطلاعات مورد نیاز در جداول عرضه و مصرف ، هم آهنگ سازد . در واقع ، جداول عرضه و مصرف حاصل محاسبات اولیه از اطلاعات و منابع آماری موجود هستند . این جداول اساسی‌ترین محاسبات مربوط به حسابهای ملی کشور را ارائه می‌کنند . محاسبات تفصیلی‌تر بعدی در ارتباط با حسابهای اقتصادی براساس اطلاعات جداول مزبور تهیه می‌شوند . تحلیل‌های اقتصادی در مورد عملکردهای اقتصادی کشور نیز پس از محاسبات و بررسی‌های بعدی صورت می‌گیرد . بدین ترتیب جداول عرضه و مصرف ، خود وسیله یا ابزاری واسطه بین منابع و اطلاعات خام آماری موجود و محاسبات تفصیلی و تحلیل‌های اقتصادی هستند . در این‌باره حسابهایی چون کالاها و خدمات ، تولید ، ایجاد درآمد و تقاضای نهایی با توجه به مطالب قبلی درباره آنها جزء اساسی‌ترین حسابهای مرکزی حاصل از جداول عرضه و مصرف هستند که آنها نیز همراه با جداول مزبور ، واسط بین اطلاعات آماری خام و محاسبات تفصیلی و تحلیل‌های اقتصادی هستند .

 

6- بررسی هزینه‌های مصرف نهایی بخش نهادی دولت و مقایسه آن با هزینه‌های مصرفی نهایی واقعی          ( Actual Final Expenditure ) این بخش

        یکی از مفاهیم معروفی که برای اولین بار در نظام حسابهای ملی 93 معرفی و تعریف شده است “ هزینه‌های مصرفی نهایی واقعی ”‌ است . در نظام حسابهای ملی جدید بطور مشخص ، هزینه‌های مصرفی نهایی دولت به دو نوع تقسیم شده‌اند . یکی هزینه‌های مصرفی نهایی انفرادی ( Individual Final Consumption Expenditures ) و دیگری هزینه‌های مصرفی نهایی جمعی ( Collective Final Consumption Expenditures ) هزینه‌های مصرفی نهایی انفرادی دولت ، آندسته از هزینه‌هایی هستند که ویژه کل جامعه نیستند بلکه برای خانوارها و گروههای معینی از افراد جامعه انجام می‌شوند . خدمات و احتمالاً کالاهایی که در نتیجه هزینه‌های مصرفی نهایی انفرادی دولت فراهم می‌شوند با عنوان محصولات انفرادی ( Individual Products ) معرفی و تعریف شده‌اند . در بین محصولات انفرادی دولت ، خدماتی چون آموزش و پرورش ، بهداشت دولتی ، تأمین اجتماعی ، خدمات ورزشی و تفریحی دولتی و غیره ، اهمیت بیشتری دارند . براساس توصیه‌هایی که در نظام حسابهای ملی 93 صورت گرفته است می‌توان ارزش محصولات یا خدمات انفرادی دولت را از سایر هزینه‌های آن کسر و به هزینه‌های مصرفی نهایی خانوارها اضافه کرد . این توصیه بدان علت صورت گرفته است که در واقع مصرف کنندگان محصولات انفرادی دولت ، گروهی از خانوارهای معین هستند ، هرچند پرداخت کننده هزینه آنها ، دولت باشد .

        در مقابل خدمات انفرادی دولت ، خدمات جمعی ( Collective Services ) دولت نیز وجود دارند که حاصل همان هزینه‌های مصرفی نهایی جمعی هستند . خدمات جمعی در واقع همان کالاهای عمومی ( Public Goods ) هستند که در بحث‌های مربوط به اقتصاد بخش عمومی و مالیه عمومی نیز مطرح شده‌اند . هزینه‌های مصرفی نهایی جمعی را بر خلاف هزینه‌های مصرفی نهایی انفرادی ، نمی‌توان برای استفاده خانوارهای معینی از جامعه اختصاص داد . این هزینه‌ها برای کل جامعه انجام می‌شوند و همه خانوارها می‌توانند تحت پوشش آنها باشند . کالاهای عمومی ، یعنی همان خدمات جمعی شامل خدماتی چون امور دفاعی ، جلوگیری از اشاعه بیماری ، خدمات صدا و سیما و غیره می‌شود . هنگامیکه از کل هزینه‌های مصرفی نهایی دولت‌ ، هزینه‌های انفرادی کسر شود ، آنچه می‌ماند هزینه‌های مصرفی نهایی واقعی دولت خواهد بود که همان هزینه‌های جمعی دولت است .

        نظام حسابهای ملی 93 با تفصیل کافی به‌گروه‌بندی هزینه‌های مصرف نهایی بخش نهادی دولت پرداخته است. این نظام ویژگی‌های هزینه‌ها را از لحاظ انفرادی و جمعی ، مورد تأکید قرار می‌دهد . براساس شرحی که در این‌باره ارائه شده است ، هزینه‌های انفرادی دولت برای تولید خدمات یا کالاهایی صرف می‌شوند که مشابه با محصولات بازاری می‌توان آنها را در اختیار خانوارهای معین یا گروههای خاصی از جامعه قرار داد . بدین ترتیب که این محصولات، قابل مشاهده و قابل ثبت هستند . از طرفی لازم است ، خانوارها یا افراد مورد نظر برای دریافت این محصولات که بطور عمده خدمات هستند در زمان یا مکان مشخصی حضور یابند . در این باره می‌توان مثالهایی مانند حضور در مراکز آموزشی دولتی و درمانگاههای دولتی را جهت دریافت خدمات آموزشی و درمانی یاد کرد . همچنین می‌توان گفت که خانوارها بطور ارادی به مصرف این محصولات می‌پردازند . ویژگی دیگر محصولات انفرادی دولت این است که کسب محصولات مزبور توسط افراد یا خانوارهایی از جامعه مانع استفاده افراد یا خانوارهای دیگر جامعه می‌شود . به بیان دیگر نمی‌توان محصولات انفرادی را بطور هم زمان و یکسان در اختیار تمام خانوارها یا افراد جامعه قرار داد .

        ویژگی‌های محصولات جمعی ، بطور مشخص با ویژگی‌های محصولات انفرادی ، متفاوت است . محصولات جمعی که بطور عمده شامل خدمات جمعی می‌شوند بطور هم زمان برای کلیه افراد جامعه یا بخش معینی از جامعه تولید و ارائه می‌شوند . علاوه بر مثالهای قبلی می‌توان از خدماتی چون مبارزه با آلودگی محیط زیست ، امور دفاعی‌، امور تحقیقاتی و پژوهشی ، تدوین مقررات و غیره یاد کرد . افراد و خانوارهای کشور بطور غیرارادی از این قبیل خدمات استفاده می‌کنند . ارائه خدمات جمعی که در نظریه اقتصادی با عنوان کالاهای عمومی معروف هستند بطور مشخص ویژگی نقص بازار ( Market Failure ) را بیان می‌کنند . بدین ترتیب که در مقابل ارائه این قبیل خدمات یا کالاها دریافت هیچ‌گونه قیمت یا هزینه از استفاده کنندگان امکان‌پذیر نیست . دولت می‌تواند تنها از طریق مالیاتها یا سایر درآمدهای خود هزینه تولید خدمات جمعی را فراهم کند . در ضمن استفاده عده‌ای از افراد جامعه یا گروهی از خانوارها از خدمات جمعی مانع استفاده دیگران نخواهد شد .

        در جدول مصرف ، هزینه‌های مصرف نهایی دولت با تفکیک جمعی و انفرادی ارائه می‌شوند . بدین ترتیب در این جدول می‌توان مشاهده کرد که چه سهمی از هزینه‌های دولت جهت خانوارهای معینی از کشور اختصاص یافته است و چه سهمی از هزینه‌ها عمومی بوده است . در این باره جدول مصرف می‌تواند یک وسیله جهت بررسی و تحلیل‌های مربوط به چگونگی تخصیص منابع در اختیار دولت به فعالیتهای تولیدی باشد . یعنی تخصیص منابع با توجه به نوع فعالیتهای تولیدی دولت .

 

7- چگونگی تخصیص منابع دولتی به فعالیتهای تولیدی و نحوه برخورداری کشور از خدمات انفرادی و خدمات جمعی دولت

        با توجه به مطالب یاد شده قبلی ، با در نظر گرفتن نحوه توزیع هزینه‌های مصرف نهایی دولت به هزینه‌های انفرادی و هزینه‌های جمعی که در جدول مصرف برای سال مورد بررسی ، مشخص شده است ، می‌توان تعیین کرد که چه سهمی از خانوارهای کشور از خدمات دولتی بیشتری برخوردار هستند . همچنین با توجه به این مطلب که در جدول مصرف ، هزینه‌های مصرف نهایی دولت نیز با تفکیک نوع محصولات خریداری شده توسط دولت ارائه شده است ، می‌توان با در نظر گرفتن نوع محصولات خریداری شده برای جامعه ، تعیین کرد چه نوع خانوارهایی و به عبارت دیگر چه زیربخش‌هایی از بخش خانوار ، از خدمات دولتی بیشتری برخوردار شده‌اند . این نوع بررسی به تعیین چگونگی تخصیص منابع تولید دراختیار دولت به فعالیتهای تولیدی ونوع خدمات تولید شده ، کمک می‌کند .

 

8- محاسبه‌هزینه‌مصرف نهایی واقعی بخش‌نهادی خانوارها با استفاده ازاطلاعات موجود درجدول مصرف

        یکی از عمده‌ترین ارقام حسابهای اقتصادی بویژه در قسمت هزینه‌های نهایی ، رقم مربوط به مصرف نهایی خانوارها است . این رقم یکی از اجزاء عمده هزینه ناخالص داخلی را تشکیل می‌دهد و مورد توجه تحلیل‌گران مختلفی در زمینه‌های متفاوت قرار می‌گیرد . در نظام حسابهای ملی 93 ، هزینه‌های مصرف نهایی خانوارها نیز برای اولین بار با دو عنوان مختلف معرفی و نسبت به تهیه اطلاعات آن تحت این دو  عنوان توصیه شده است . بدین ترتیب که رقم هزینه‌های مصرف نهایی خانوارها ابتدا طبق روال معمول شامل صرف هزینه‌های نهایی توسط خود خانوارها جهت تهیه کالاها و خدمات نهایی مصرفی است . علاوه بر هزینه‌های مصرف نهایی بدین شکل ، در نظام جدید حسابهای ملی ، هزینه نهایی واقعی خانوار ( Household Actual Final Consumption ) هم تعریف شده است. هزینه نهایی واقعی بخش نهادی خانوارها در ارتباط با هزینه‌های انفرادی دولت ، تولید خدمات یا محصولات انفرادی توسط دولت و خدمات مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی در خدمت خانوارها تعیین می‌شود . بررسی هزینه نهایی واقعی بخش نهادی خانوارها برای سنجش اقدامات رفاهی دولت و مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی ، دارای اهمیت است . می‌توان گفت که توصیه نظام حسابهای ملی 93 برای برآورد هزینه نهایی واقعی خانوارها یکی از توصیه‌های مناسب و منطقی این نظام است . هزینه‌های انفرادی دولت برای تهیه محصولات انفرادی از لحاظ ماهیت کار با هزینه‌های جمعی دولت و تولید کالاهای عمومی یعنی همان خدمات جمعی ، متفاوت است . محصولات انفرادی دولت بطور مشخص برای خانوارهای معینی تولید می‌شوند و توسط آنها مورد استفاده قرار می‌گیرند ولی خدمات جمعی یا کالاهای عمومی برای کل جامعه انجام می‌شوند . برای استفاده از خدمات یا محصولات انفرادی دولت ، خانوارها در محلی حضور می‌یابند و در واقع مشابه با هنگامی که محصولاتی را خریداری می‌کنند ، محصولات انفرادی را نیز دریافت می‌کنند . این ویژگی درباره کالاهای عمومی یا خدمات جمعی دولت وجود ندارد . نظام حسابهای ملی 93 درباره مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها نیز بطور منطقی تصریح کرده است که با توجه به هدف این مؤسسات ، تمام محصولات تولید شده توسط آنها در جهت تأمین نیازهای بخش خانوارها است . لازم به ذکر است که محصولات تولید شده توسط مؤسسات مزبور بطور عمده از نوع خدمات هستند و بطور معمول این مؤسسات ، خدمات جمعی تولید نمی‌کنند . بدین ترتیب خدمات تولید شده توسط مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمات خانوارها از نوع خدمات انفرادی است . استفاده کننده و به بیان دیگر مصرف کننده این خدمات ، بخش نهادی خانوارها است . با توجه به آنچه نظام حسابهای ملی جدید عنوان کرده است ، از آنجائیکه خدمات انفرادی یا محصولات انفرادی دولت و خدمات مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی ، توسط خانوارهای معینی از جامعه استفاده می‌شوند و به بیان دیگر مصرف می‌شوند ، لازم است در دوره زمانی مورد نظر ، ارزش کل این خدمات یا هزینه صرف شده برای آنها بر مصرف نهایی خانوارها که توسط خود خانوارها انجام شده است ، اضافه شود تا هزینه نهایی واقعی بخش نهادی خانوارها برآورد شود . بدین ترتیب ، هزینه نهایی واقعی بخش نهادی خانوارها شامل ارزش محصولات خریداری شده توسط خود خانوارها ، ارزش محصولات انفرادی دولت و ارزش محصولات موسسات غیرانتفاعی خصوصی در خدمت خانوارها می‌شود . در جدول مصرف که همراه با جدول عرضه ارائه می‌شود اطلاعات مربوط به هزینه‌های مصرف نهایی خانوارها ، هزینه‌های مصرف نهایی دولت با تفکیک جمعی و انفرادی و هزینه‌های مصرف نهایی مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها درج می‌شود. بنابراین با توجه به اطلاعات موجود در این جدول می‌توان رقم هزینه نهایی واقعی خانوارها را محاسبه کرد . این رقم می‌تواند برای تحلیل‌گران با تخصص‌های مختلف ، استفاده‌های متفاوتی داشته باشد .

 

9- تعیین سهم دولت و سهم مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها در هزینه نهایی واقعی بخش نهادی خانوارها

        جداول عرضه و مصرف از وسایل یا ابزارهایی هستند که با سهولت ، بسیاری از اطلاعات مربوط به نظام اقتصادی یک کشور را بصورت استاندارد و با توجه به مفاهیم بین‌المللی ، ارائه می‌کنند . هزینه‌های مصرف نهایی دولت با تفکیک هزینه‌های جمعی و هزینه‌های انفرادی و نیز هزینه‌های مصرف نهایی مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها، جزء اطلاعات ارائه شده در این جداول است . با توجه به ماهیت فعالیت مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها ، همانطوریکه نظام حسابهای ملی 93 نیز بیان می‌کند ، این مؤسسات ، هزینه نهایی واقعی ندارند تمام هزینه‌‌های مصرف نهایی مربوط به مؤسسات مزبور ، از نوع انفرادی است . هزینه‌های انفرادی چه در ارتباط با مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی در خدمت خانوارها باشد و چه در مورد دولت‌، برای استفاده خانوارها خواهد بود . با کسر هزینه‌های انفرادی از کل هزینه‌های مصرف نهایی مؤسسات غیرانتفاعی خصوصی در خدمت خانوارها ، هزینه مصرف نهایی واقعی این مؤسسات ، صفر می‌شود . با توجه به اطلاعات موجود در جدول مصرف می‌توان ارقام هزینه مصرف نهایی مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها و هزینه مصرف نهایی انفرادی دولت را با هزینه مصرف نهایی خانوارها جمع کرد تا هزینه نهایی واقعی بخش نهادی خانوارها بدست آید . بدین ترتیب با در نظر گرفتن اطلاعات موجود می‌توان سهم یا نقش هر یک از بخشهای نهادی دولت و مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمات خانوارها را در تعیین هزینه نهایی واقعی بخش نهادی خانوارها ، مشخص کرد . وجود این ویژگی ، خود وسیله‌ای جهت روشن شدن چگونگی عملکرد و نقش بخشهای نهادی نظام اقتصادی در تأمین نیازها و رفاه خانوارها و بطور کلی نوع فعالیتهای آنها می‌شود .

 

 

 

10- مقایسه ارزش صادرات و واردات نظام اقتصادی به قیمت‌های یکسان ، با توجه به انجام تعدیل‌‌های منطقی در جداول عرضه و مصرف

        در نظام حسابهای ملی 93 برای اولین بار توصیه شده است رقم کل ارزش واردات کشور با روشی که تعیین شده است از ارزش سیف ( Cost Insurance Freight-CIF ) به قیمت فوب ( Free on Board-FOB ) تبدیل شود . این کار با روش معرفی شده در جداول عرضه و مصرف بطور مناسب قابل انجام است . قبل از انتشار نظام حسابهای ملی 93 ، صادرات بطور معمول به قیمت فوب و واردات از جمله رقم کل آن به قیمت سیف محاسبه و ارائه می‌شد. در نظام حسابهای ملی جدید توصیه شده است که اجزاء واردات یعنی اقلام وارداتی با همان روش سیف ارزش‌گذاری شوند ولی رقم کل واردات با روشهای تعیین شده تعدیل که در جدول عرضه بکار می‌رود به قیمت فوب تبدیل شود . بدین ترتیب ارزش کل صادرات و ارزش کل واردات بصورت منطقی قابل مقایسه خواهند شد .

 

11- مقایسه ارزش خریدهای مستقیم خانوارهای مقیم کشور از خارج و خریدهای مستقیم خانوارهای خارجی در بازارهای داخلی

        هزینه یا ارزش خریدهای مستقیم خانوارهای مقیم یک کشور در خارج کشور و هزینه یا خرید‌های مستقیم خانوارهای خارجی یا غیرمقیم در بازارهای داخلی کشور از اطلاعات جالب توجه و مورد علاقه تهیه‌کنندگان و مطالعه کنندگان حسابهای واردات ، صادرات ، مصرف نهایی خانوارها ، الگوهای مصرف ، تغییرات تقاضا و غیره هستند . فراهم بودن این اطلاعات علاوه بر تأمین سهمی از نیازهای اطلاعاتی علاقمندان یاد شده ، برای مطالعاتی چون تهیه حسابهای اقماری گردشگری نیز مفید خواهند بود . در جداول عرضه و مصرف نظام حسابهای ملی جدید این اطلاعات بطور جداگانه با تفکیک کالاها و خدمات در حسابهای مربوط به واردات ، صادرات و مصرف نهایی خانوارها وارد می‌شوند و تعدیلات لازم در این حسابها در همین جداول ، انجام و مشخص می‌شوند . با استفاده از این اطلاعات در کنار یکدیگر و مقایسه آنها در دوره‌های زمانی مختلف می‌توان تحولاتی را از جنبه‌های متفاوت ساختار اقتصادی بررسی کرد .

 

12- ارائه ارقام مالیاتهای بر تولید و واردات ( Taxes on Production and Imports ) و ارزش‌گذاری اقلام عمده اقتصادی به قیمت‌های پایه و خریدار ( Basic and Purchaser Prices )

        در نظام حسابهای ملی سال 1993 برای اولین بار بجای عبارت مالیاتهای غیرمستقیم ، عنوان مالیاتهای بر تولید و واردات بکار رفته است . بجای عبارت مالیاتهای مستقیم نیز از عنوان مالیاتهای بر درآمد ، ثروت و غیره                         ( Taxes on Income | Wealth | etc ) استفاده شده است . مالیاتهای بر تولید و واردات خود به دو گروه مالیاتهای بر محصولات ( Taxes on Products ) و سایر مالیاتهای بر تولید ( Other Taxes on Production )‌ تقسیم می‌شوند . بطورکلی انواع مالیاتهای بر تولید و واردات همراه با یارانه‌های بر تولید و واردات ( Subsidies on Production and Imports ) از یکسو در تعیین ارزش ستانده ، محصولات و ارزش افزوده فعالیتها تأثیر دارند و از سوی دیگر این عوامل ، اساسی‌ترین درآمدهای اولیه دولت را بوجود می‌آورند . این درآمدها در جریان فعالیتهای تولیدی ، برای دولت ایجاد می‌شوند . بدین ترتیب ، در کنار مالیاتهای بر تولید و واردات ،‌عامل یارانه‌های بر تولید و واردات نیز مطرح هستند . در اینمورد ، مالیاتها منهای یارانه‌ها ، رقم خالص مالیاتهای بر تولید و واردات                                          ( Net Taxes on Production and Imports ) را تعیین می‌کنند . در ارزش ستانده یا ارزش افزوده به قیمت‌های پایه رقم خالص مالیاتهای بر محصولات وجود ندارد . هنگامیکه ارزش ستانده یا ارزش افزوده با رقم خالص مالیاتهای بر محصولات جمع می‌شود این ارزشها به قیمت خریدار تعیین می‌شوند . بررسی ارزش حسابها به قیمت‌های         پایه مورد علاقه تحلیل‌گران اقتصادی است زیرا توسط این ارزشها می‌توان در طی زمان ، تغییرات بوجود آمده را فارغ از سیاستهای مالی دولت یعنی بدون تأثیر مالیاتها ملاحظه کرد . در جداول عرضه و مصرف به شکلی که در نظام حسابهای ملی 93 توصیه شده است می‌توان ویژگی‌های یاد شده را مورد بررسی قرار داد . اطلاعات مربوط به مالیاتهای بر تولید و واردات درآمدهای ایجاد شده برای دولت را همراه با فعالیتهای تولیدی مشخص می‌کنند . از سوی دیگر مشخص می‌شود که چه سهمی از این مالیاتها از نوع مالیاتهای بر محصولات و چه سهمی از نوع سایر مالیاتهای بر تولید هستند . با توجه به این اطلاعات ارزش ارقام مورد نظر در جداول یاد شده هم به قیمت پایه و هم به قیمت خریدار ، قابل مشاهده و قابل مقایسه است . اطلاعات مربوط به سایر مالیاتها منهای یارانه‌های بر تولید به تفکیک رشته فعالیتهای مختلف در جدول مصرف مشخص می‌شود . این اطلاعات نیز خود بیان کننده سهمی از سیاستهای مالی دولت در ارتباط با فعالیتهای مختلف تولیدی است .

13- ارائه رقم کل تشکیل سرمایه ناخالص همراه با اجزاء تشکیل دهنده آن

        متناسب با امکانات و اطلاعاتی که نظام آماری یک کشور بتواند فراهم کند می‌توان ارقام تشکیل سرمایه ناخالص را با تفصیل و تفکیک‌های متفاوت در جدول مصرف ارائه کرد . در هر حال ساختار جداول عرضه و مصرف نظام حسابهای ملی 93 به گونه‌ای است که اطلاعات مربوط به تشکیل سرمایه ناخالص را با اصلی‌ترین تفکیک‌های آن نشان می‌دهد .

 

1-13- اساسی‌ترین تقسیمات قابل ارائه در مورد رقم تشکیل سرمایه ناخالص

        اصلی ترین تقسیماتی که در مورد تشکیل سرمایه در جدول مصرف نشان داده می‌شود شامل اجزاء زیر است :

1-1-13- تشکیل سرمایه ثابت ناخالص ( Gross Fixed Capital Formation ) کل کشور

2-1-13- تغییر موجودیها ( Changes in Inventories )

3-1-13- افزایش منهای کاهش اجناس گرانبها ( Acquisitions Less Disposals of Valuables )

        بحث اجناس گرانبها از مطالبی است که برای اولین بار در نظام حسابهای ملی 93 معرفی شده است . خرید یا تحصیل چنین اجناسی با توجه به تعریفی که از آنها به عمل آمده است ذخیره ارزش به حساب می‌آید و به عنوان مصرف نهایی منظور نخواهد شد . میزان کل هزینه صرف شده برای این اجناس جزئی از تشکیل سرمایه را بوجود می‌آورد و در پس‌انداز ملی هم منظور می‌شود . این اطلاع در جدول مصرف توصیه شده در نظام حسابهای ملی جدید مشخص می‌کند چه سهمی از تشکیل سرمایه صرف ذخیره ارزش بصورت اجناس گرانبها شده است .

 

2-13- تفکیک تشکیل سرمایه ثابت ناخالص برای رشته فعالیتها

        در جدول مصرف علاوه بر ارائه اطلاعات مربوط به تشکیل سرمایه ناخالص با تفکیک اصلی‌ترین تقسیمات آن ، میزان تشکیل سرمایه ثابت نیز به تفکیک رشته فعالیتهای مختلف برای دوره زمانی مورد نظر اعلام می‌شود بدین ترتیب با استفاده از اطلاعات جدول مزبور مشخص می‌‌شود هر یک از رشته فعالیتها در تشکیل سرمایه ثابت چه میزان سهم داشته است .

 

14- اطلاعات مربوط به موجودی دارایی‌های ثابت ( Stocks of Fixed Ass )

        یکی دیگر از اطلاعات اساسی در ارتباط با نظام اقتصادی یک کشور ارقام مربوط به موجودی دارایی‌های ثابت هستند . این ارقام بویژه هنگامیکه برای کل نظام اقتصادی اقدام به تهیه ترازنامه می‌شود کاملاً ضروری خواهند بود . اطلاعات مربوط به موجودی دارایی‌های ثابت به غیر از ترازنامه کل نظام در برآورد رقم مصرف سرمایه‌های ثابت در دوره‌های زمانی مورد نظر و تحلیل‌های متفاوت اقتصادی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد . ارائه این اطلاعات در جدول مصرف نظام حسابهای ملی 93 با تفکیک رشته فعالیتهای اقتصادی تعیین شده در این جدول ، توصیه شده است . روش پیشنهادی برای برآورد موجودی دارایی‌های ثابت ، روش رسیدگی مداوم به حساب‌ موجود‌ی‌ها              ( Perpetual Inventory Method ) است . در جدول مصرف پیشنهادی نظام حسابهای ملی جدید مشخص می‌شود هر رشته فعالیت در مقایسه با سایر رشته فعالیتها چه میزان از موجودی دارایی‌های ثابت کشور را به خود اختصاص داده است . بدین ترتیب ، تعیین امکانات هر رشته فعالیت از این لحاظ ، خود وسیله‌ای برای تحلیل‌های دیگر اقتصادی خواهد شد .

 

15- تهیه جداول متقارن داده – ستانده ( Symmetric Input – Output Tables )

        جداول عرضه و مصرف در عین حال که خود وسیله‌ای برای انجام تحلیل‌های اقتصادی مختلفی هستند ، به عنوان یک واسطه یا پل بین اطلاعات آماری پایه و جداول متقارن داده – ستانده مورد استفاده قرار می‌گیرند . به جداول عرضه و مصرف ، جداول آماری هم اطلاق شده است زیرا این جداول وابستگی‌های نزدیک به مشاهدات و اطلاعات آماری اساسی دارند . با وجود این ویژگی که برای جداول عرضه و مصرف احساس می‌شود لازم به توجه است که در تهیه جداول مزبورعملیات مختلف محاسباتی ، هم آهنگ‌سازی ، برآوردی و تعدیل انجام شده است . با این حال لازم است از این جداول به عنوان یک وسیله ، رابط یا واسطه برای انجام تحلیل‌های اقتصادی بیشتر استفاده شود . در اینمورد یکی از راههای استفاده از جداول عرضه و مصرف ، بکارگیری آنها در تهیه جداول داده – ستانده است . جداول داده – ستانده اطلاعات تحلیلی تفصیلی‌تری را برای انجام برنامه‌ریزیهای اقتصادی فراهم می‌کنند . براساس جدیدترین روشهای تهیه جداول داده – ستانده لازم است ابتدا هم آهنگی‌های ضروری بین ارقام عرضه کل و ارقام مصارف کل با انجام برآوردها و محاسبات مورد نیاز در جداول عرضه و مصرف صورت گیرد . آنگاه ستونها و سطرهای این جداول یا براساس رشته فعالیت و یا براساس محصول ، طبقه‌بندی خواهد شد . روشهای طبقه‌بندی برای ستونها و سطرها یکسان خواهد بود . با انجام محاسبات لازم ، دو نوع جدول داده – ستانده می‌توان تهیه کرد . جدول داده – ستانده بخش در بخش و جدول داده – ستانده محصول در محصول .

 

16- انجام کنترل‌های لازم در مورد برآوردهای ارزش تولید در بخش غیرمتشکل کشور

        تهیه جداول عرضه و مصرف وسیله مناسبی جهت سنجش ، برآورد یا کنترل محاسبات انجام شده در ارتباط با  بخش غیرمتشکل کشوراست . عمده‌ترین اطلاعی که در این باره مورد استفاده قرار می‌گیرد اختلاف بین ارزش عرضه و ارزش تقاضا است . با توجه به این امر که شکل جدول عرضه با شکل جدول تقاضا بطور مشابه تعیین می‌شود ،‌می‌توان با تفکیک هر رشته فعالیت ، اختلاف عرضه با تقاضا را مورد سنجش قرار داد و بدین وسیله درباره اهمیت نسبی فعالیتهای غیرمتشکل در رشته فعالیتهای مختلف ، قضاوت کرد . از طرفی سعی در تهیه اطلاعات مربوط به فعالیتهای تولیدی و مصارف تولیدکنندگان به حساب خود ، وسیله‌ای برای دریافتن میزان گستردگی فعالیتهای غیرمتشکل نیز هست . تعیین اختلاف بین عرضه و مصرف بطریق باقی مانده ( Residual ) در مورد هر رشته فعالیت ، عمده‌ترین راه استفاده از جداول عرضه و مصرف برای انجام برآورد یا کنترل محاسبات مربوط به بخش غیر متشکل است .

 

17- کمک به برآوردهای مربوط به سهم بخشهای نهادی در تولید ناخالص داخلی

        جداول عرضه و مصرف قسمت عمده اطلاعات مورد نیاز جهت تهیه حسابهای اقتصادی مربوط به بخش‌های نهادی را فراهم می‌کنند . بخشهای نهادی یک کشور شامل شرکتهای غیرمالی ، شرکتهای مالی ، دولت ، خانوارها و مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی در خدمت خانوارها است . با توجه به این امر که در جداول عرضه و مصرف ، اطلاعات مربوط به تولیدکنندگان بازاری ، تولیدکنندگان به حساب خود و سایر تولیدکنندگان غیربازاری مشخص می‌شود و نیز با در نظر گرفتن اینکه هزینه‌های مصرف نهایی خانوارها ، دولت و مؤسسات خصوصی غیرانتفاعی هم در جداول مزبور ارائه می‌شود ،‌ می‌توان با انجام محاسبات کارشناسی به برآورد حسابهای اقتصادی بخشهای نهادی پرداخت . انجام برآوردها با توجه به مشخص بودن ارزش سرمایه‌گذاری به تفکیک رشته فعالیتها در جدول مصرف نیز بیشتر امکان پذیر می‌شود .

 

18- محاسبه سهم عمده پس‌انداز ملی کشور

        با توجه به اطلاعات موجود در جداول عرضه و مصرف ، می‌توان سهم عمده رقم پس‌انداز ملی کشور را محاسبه کرد . اصلی‌ترین اطلاعات مورد نیاز در این باره عبارتند از هزینه تشکیل سرمایه ثابت ، ارزش تغییر موجودیها ، افزایش منهای کاهش اجناس گرانبها و ارزش صادرات منهای واردات . تمام این اطلاعات که عمده‌ترین قسمت پس انداز ملی را تشکیل می‌دهند در جداول عرضه و مصرف ، موجود هستند .

 

19- نگاهی به تجربیات کشورهای مختلف در استفاده از جداول عرضه و مصرف

        یکی از کشورهایی که بطور گسترده جداول عرضه و مصرف را برای تهیه حسابهای مختلف اقتصادی مورد استفاده قرار داده است کشور آفریقای جنوبی است . این کشور برای محاسبه تولید ناخالص داخلی و بسیاری دیگر از ارقام مربوط به حسابهای ملی مانند صادرات و واردات ، مارژ حمل و نقل ، مارژ بازرگانی ، مالیاتهای بر تولید و واردات ، مالیاتهای بر محصولات ، تشکیل سرمایه و غیره اقدام به تهیه جداول عرضه و مصرف می‌کند . کشور مزبور ارزش حسابها در جداول عرضه و مصرف را هم به قیمت های پایه و هم به قیمت خریدار ارائه می‌کند .

        در کشور اسپانیا جداول عرضه و مصرف بطور عمده بمنظور نشان دادن تغییرات ساختاری اقتصادی در گذشت زمان و مقایسه تغییرات با سایر کشورها تهیه شده است . در این کشور برای مقایسات ساختاری بین استانها یا ایالتهای مختلف نیز از جداول یاد شده استفاده بعمل آمده است . همچنین با این جداول ،‌ تغییرات کمی و کیفی عوامل اقتصادی بررسی شده‌اند ودر این موارد هم مقایسه‌های لازم بین مناطق مختلف وزمانهای متفاوت ، انجام شده است‌ .

        کشور روسیه بطور عمده جهت تهیه جداول داده – ستانده برای سال 1995 برای اولین بار اقدام به تهیه جداول عرضه و مصرف نیز کرده است . کشور مزبور با استفاده از این جداول بطور عمده سهم خدمات را در تولید ناخالص داخلی خود ، مشخص کرده است . تأکید عمده جداول مورد بحث در کشور روسیه مقایسه اطلاعات مربوط به تولید خدمات با اطلاعات مربوط به تولید کالاها بوده است . این تأکید بدان علت است که در روشهای قبلی تهیه حسابهای اقتصادی در کشور روسیه تنها محصولات مادی و کالاها مورد توجه بوده‌اند و خدمات در تهیه حسابهای مزبور نقشی را نداشته‌اند .

        در کشور فنلاند از جداول عرضه و مصرف برای سنجش کارایی و بهره‌وری بخشهای مختلف اقتصادی استفاده شده است . این نوع استفاده‌ها از گزارشات کشور یاد شده در مورد تهیه جداول داده – ستانده و حسابهای اقتصادی ، مشخص است .

        کشور استونی برای تهیه حسابهای اقتصادی در سال 1997 و برآورد تولید ناخالص داخلی ( GDP ) با سه روش تولید ، هزینه و درآمد جهت سال مزبور اقدام به ساخت جداول عرضه و مصرف کرده است . این کشور در سال 97 برای اولین بار اقدام به تهیه جداول مورد بحث کرده و شرحی راجع به چگونگی آماده کردن آنها را بیان داشته است . کشور استونی تمام برآوردهای مربوط به حسابهای اقتصادی خود را براساس اطلاعات موجود در جداول عرضه و مصرف خود انجام داده است .

        کشور اسلوونی ، جداول عرضه و مصرف را وسیله مناسبی جهت تحلیل‌های اقتصادی و آماری معرفی کرده است . اداره آمار اسلوونی برای اولین بار ، جداول مزبور را جهت سال 1995 تهیه کرده است . این اداره . بخشها و رشته فعالیتهای مورد نظر در جداول عرضه و مصرف را تعیین کرده و در مورد هر یک ، منابع آماری و روشهای جمع‌آوری اطلاعات آماری را توضیح داده است . نکته جالب توجه درباره تهیه جداول مزبور در کشور اسلوونی این است که این کشور جداول یاد شده را وسیله‌ای جهت فراهم کردن اطلاعات مناسب آماری وتلاش در جهت بهبود و توسعه روشهای تهیه اطلاعات آماری می‌داند . کشور اسلوونی ، تهیه جداول عرضه و مصرف را جهت شناخت منابع مختلف آماری و انجام تحلیل‌‌های لازم برای جامعه‌ای که در حال تغییر است ، ضروری می‌داند .

        در کشور آلمان ، یکی از نکاتی که در ارتباط با جداول عرضه و مصرف مورد توجه قرار گرفته است ، این است که این جداول وسیله‌ای برای کاهش مسائل اقتصادی و ادامه کار در جهت توسعه پایدار هستند .

        در کشور کانادا با توجه به تاریخچه تهیه جداول داده – ستانده از اولین سالهای دهه 1960 ، تهیه جداول عرضه و مصرف در سالهای اخیر به عنوان سیر تکاملی در جهت تدوین جداول داده – ستانده معرفی شده‌اند .

        بطور کلی آنچه در اغلب نوشته‌های مربوط به تهیه جداول عرضه و مصرف درمنابع مختلف موجود ، بیشتر احساس می‌شود ،‌ این است که جداول مورد بحث بعنوان وسایلی جهت ارائه اساسی‌ترین اطلاعات اقتصادی کل یک کشور معرفی شده‌اند .

 

20- نتیجه

        در نظام تجدیدنظر شده حسابهای ملی که در سال 1993 انتشار یافته و به کشورهای مختلف جهت استفاده برای تهیه حسابهای اقتصادی ، توصیه شده است ، جداول عرضه و مصرف از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند . این جداول از یک سو مناسب‌ترین وسیله جهت ارائه حاصل محاسبات و برآوردهای انجام شده روی اطلاعات آماری پایه در یک نظام اقتصادی هستند و از سوی دیگر به عنوان ابزاری برای تهیه حسابهای تفصیلی‌تر و انجام تحلیل‌های اقتصادی تخصصی‌تر بکار می‌روند . تا قبل از انتشار کتاب راهنمای نظام حسابهای ملی 93 ، جداول عرضه و مصرف بطور عمده برای تهیه جداول متقارن داده – ستانده ،‌شناخته شده بودند ولی پس از انتشار کتاب یاد شده شکل کاملتری از این جداول ارائه شد . در زمان حاضر ، این جداول نه تنها در تهیه جداول متقارن داده – ستانده مورد استفاده قرار می‌گیرند ، ‌بلکه در موارد گوناگونی اساسی‌ترین ویژگی‌های عملکرد اقتصادی یک نظام را با توجه به جدیدترین تعاریف و مفاهیم بین‌المللی ، ارائه می‌کنند . اگر چه جداول عرضه و مصرف در زمینه‌های مختلف به عنوان مبنا جهت تهیه حسابهای اقتصادی قرار می گیرند ولی خود نیز نشان دهنده اطلاعات متنوع اقتصادی کشور هستند که بسیاری از تحلیل‌های اقتصادی براساس همان اطلاعات قابل انجام است .

 

21- منابع و مآخذ استفاده شده

        عمده‌ترین منابع و مآخذی که در تهیه مقاله حاضر مورد استفاده و توجه قرار گرفتند به شرح زیرهستند:

 

An Input-output Analysis of  Structural Change in Aparthied ERA

        South Africa : 1975-93 October 1999

        Ayingliu and David s. Saal

Middlesex University | Business School | London

Assessing Structural Change

A . Pane Thimit Akis | E . Athanassiou | S . Zografakis    University of Athens | Department of Economics | Athens | Greece .

Evolution of the Canadian Input – Output Tables 1961 to date

By : Kishori Lal | Statics Canada

Draft April 3 | 2000

Findings in Compiling Supply and USE Tables in Slovenia : Lessons for the Transition of Data Sources

Ivo Lavrac and Janja Kalin         International Conference on Input – Output Techniques | Macerata 2000

Hanbookof Input – Output Table Compilation and Analysis

United Nations | 1999 | Newyork

Input – Output and the Analysis of Sector Policy Scenarios’

By : Jan van der Linden

International Conference on Input – Output Techniques | Held in Newyork | May 18-22 | 1998

Link Between Final Demand and Value Added

Yulia Zaytseva

International Conference on Input – Output Techniques

University of Macerata | Italy August 21-25^th | 2000

Supply and use Tables

By : S . de Boer | T . Takema | and P . Verbiest

Thirteenth International Conference on Input – Output

Techniques      Macerata        21-25 August 2000

Supply and use Tables in Transitional Countries . Estonian Experience

Thirteenth International Conference in Input – Output

Techniques | 21-25 August 2000 | Macerata | Italy

System of National Accounts 1993

United Nations | NewYork 1993

The ConseQuences of The Implementation of The Supply and use Tables In South Africa

The Thirteenth International Conference on Input – Output

Techniques | 21-25 August 2000 | Macerata | Italy

The Impact of Accession T W T O on China^| s Economy

Shantong Li and Fan zhai

Development Research Center | The State Council | P . R . China

May | 2000

The Magic Triangle of I-O Tables

Carsten Stahmer

Input – Output Conference | Macerata | August 2000

The Treatment of the Discrepancy between the Systems of Input – Output and National Accounting

By : Zuo Li and Wang Yinchu

Economic Information Center of Jiangsu Province | China

Use of Input – Output Tables in The Analysis of Structural Changes : The Case of Bulgaria

Rossen  Rozenov

Agency for Economic Analysis and Foreing | Sofia | October 1998