سیمای اپیدمیولوژیک مالاریا در
استان همدان در بیست سال اخیر
(79-1359)
دکتر محمد فلاح*
؛ دکتر سیداکبر میرعرب**؛ دکتر سیدفرزاد جمالیان**؛ مهندس احمد قادری**؛
دکتر عباس ذوالفقاری***
چکیده :
سابقه و هدف: مالاریا یکی از
بیماری های بومی ایران است. این
بیماری در بیشتر مناطق به‌جز سه استان جنوب شرقی کشور تحت کنترل است، ولی به‌دلیل
شرایط خاص منطقه‌ای امکان بروز آن در بیشتر مناطق کشور وجود دارد؛ از این رو پایش
و مراقبت از موارد تک‌‌گیر و بررسی دقیق اپیدمیولوژیک این موارد برای اتخاذ
راهکارهای مناسب کنترل در هر منطقه ضروری است.
مواد و روش‌ها: این مطالعه به
روش توصیفی با استفاده از داده‌های موجود انجام شد. به منظور بررسی اپیدمیولوژیک
مالاریا در طول سال‌های پس از انقلاب اسلامی تا سال 1379، کلیه موارد ثبت شده
مالاریا در استان همدان(506 مورد) بررسی شد. در این مطالعه| پرونده بیماران از
بایگانی مرکز بهداشت استان اخذ گردید و داده‌ها وارد چک‌لیست شد و سپس
آنالیزگردید. مالاریا در زمره بیماری‌هایی است که سیستم ثبت تقریباً ثابتی برای آن
وجود دارد و کلیه موارد کشف‌شده و تشخیص داده شده در سراسر
استان در مرکز بهداشت ثبت می‌شود و مورد پی‌گیری قرار می‌گیرد؛ از این رو بررسی
پرونده های موجود در این مرکز می‌تواند گویای وضعیت بیماری در کل استان باشد.
یافته‌ها: طی مدت 20 سال اخیر
506 مورد بیمار مبتلا به مالاریا در استان همدان تشخیص داده شده است که بطور متوسط
3/25 مورد در سال می باشد. بالاترین میزان بروز سالیانه در سال 1373( 50مورد) و
کمترین آن در سال 1365(5 مورد) بوده است. 1/91% موارد مالاریای ویواکس، 7/7% فالسی پاروم و فقط یک مورد پلاسمودیوم مالاریه
و دو مورد نیز آلودگی توام گزارش شده است. از سال 1373 بروز مالاریا روند نزولی
داشته، به‌طوری که در سال 1380 فقط 6 مورد مالاریا ثبت شده است. 62% موارد به‌صورت
انتقال از داخل کشور، 4/13% انتقال از خارج کشور و 96/2% موارد انتقال محلی بوده
است. بالاترین شیوع سنی در گروه 29-20 سال و 6/80% موارد در مردان بوده است.
بیشترین میزان در دو شهرستان همدان و نهاوند بروز کرده است.
بحث: از این مطالعه نتیجه می‌شود تا حدود 15 سال پس
از انقلاب بروز مالاریا در همدان روند نسبتاً ثابتی داشته‌است و بیشتر مبتلایان را
موارد وارده تشکیل داده است. از سال 73 بیماری رو به نزول گذاشته است و در حال
حاضر در وضعیت استحکام می باشد.
کلید واژه‌ها: مالاریا،
پلاسمودیوم فالسی پاروم، ویواکس، مالاریه، اپیدمیولوژی، استان همدان.
* دانشیار دانشگاه علوم پزشکی همدان، دانشکده
پزشکی، گروه انگل شناسی.
** دانشگاه علوم پزشکی همدان، معاونت امور بهداشتی.
*** پزشک عمومی.
* عهده‌دار مکاتبات: همدان، خیابان شهید فهمیده، روبروی
بوستان مردم، دانشکده پزشکی، دکترمحمد فلاح، تلفن: 09118113650
مقدمه:
علی‌رغم بیش از
50 سال مبارزه با مالاریا در قالب برنامه ریشه کنی، هنوز این بیماری یکی از مهم‌ترین
بیماری‌های عفونی است. بیش از 350 میلیون نفر در 90 کشور دنیا آلوده به انگل هستند
و طبق برآورد سازمان جهانی بهداشت، 3-5/2 میلیون نفر در سال بر اثر ابتلا به این
بیماری جان خود را از دست می‌دهند(1و2). بیشتر این موارد متعلق به کشورهای توسعه‌نیافته
به‌ویژه مناطق حاره آفریقا، آسیا و آمریکای لاتین است(3).
در
ایران برنامه ریشه‌کنی مالاریا از سال 1335 آغاز گردید و پس از سال‌ها مبارزه
مستمر، مالاریا در اغلب استان‌های کشور کنترل شد، به گونه‌ای که در حال حاضر فقط
در سه استان سیستان و بلوچستان، هرمزگان و کرمان بیماری به عنوان یک مشکل حاد وجود
دارد(4). در سایر استان‌های کشور اگرچه سالیانه مواردی از مالاریا، چه به صورت
انتقال محلی و چه به صورت وارده کشف می‌شود، ولی خوشبختانه بیماری اهمیت نخستین
خود را از دست داده است. پس از سال 1370 به‌تدریج مالاریا در ایران رو به کاهش
گذاشته، به‌گونه‌ای که از 98000 مورد گزارش‌شده در آن سال به 77000 مورد در سال 71
و 61000 مورد در سال 72 رسیده است. طبق
آخرین گزارش‌ها، موارد مثبت مالاریا در سال‌های 1379 و 80 به‌ترتیب 19700 و 17758
مورد بوده است(5). علی‌رغم این به نظر می‌رسد با توجه به وجود بیش از 7 گونه آنوفل
مناسب ناقل در اغلب نقاط کشور(5) و همچنین وضعیت بی‌ثبات منطقه که جابه‌جایی جمعیت‌ها
را افزایش می‌دهد، بخصوص در مرزهای شرقی کشور که تعداد کثیری از اتباع کشورهای
خارجی به ایران رفت و آمد می‌کنند (هنوز در این مناطق بیماری با شدت تمام شیوع
دارد)، مشکل جدی در امر کنترل بیماری وجود دارد(6). از سویی در داخل کشور نیز
قانون و مقررات محکم و استواری برای قرنطینه و کنترل این گونه رفت و آمدها وجود
ندارد. هر لحظه امکان بروز موارد جدید مالاریا در مناطق پاک شده از بیماری وجود
دارد، به‌گونه‌ای که در سال 1993 بیش از 88% از 8200 مورد مالاریای وارداتی، از
افغانستان و 11% از پاکستان واردکشور شده‌است(1).
گرچه
مناطق شمالی زاگرس نسبت به مناطق جنوبی آن در معرض خطر کمتری قرار دارد، لیکن بی‌ثباتی
احتمالی در مرزهای غربی و شمال‌غربی نیز می‌تواند عاملی برای بروز مجدد خطر در این
مناطق خصوصاً در نقاط نزدیک به حاشیه مرزی باشد(7). به عنوان مثال اخیراً مواردی
از انتقال محلی در مرزهای ایران با جمهوری آذربایجان و ارمنستان و ترکیه مشاهده شده است. از این
رو، پایش مستمر وضعیت اپیدمیولوژیک مالاریا در کل این مناطق و ترسیم روند بیماری
می‌تواند چونان آینه‌ای در مقابل چشمان مسئولین محلی و کشوری آنان را در برنامه‌ریزی
و سیاستگزاری‌های درست و واقع بینانه یاری نماید؛ بنابراین انجام دادن مطالعاتی از
این دست در کلیه استان‌های کشور به‌صورت ادواری، مفید و ضروری به نظر می‌رسد. در
حال حاضر، معدود موارد ثبت شده در استان، ضمن گزارش تلفنی به ستاد پی‌گیری بیماری‌ها
در تهران، توسط کارشناسان مرکز بهداشت استان سریعاً بررسی اپیدمیولوژیک می‌شود تا
بسته به نوع انتقال، اقدام حفاظتی مناسب صورت گیرد.
مواد و روش‌ها:
این بررسی یک
مطالعه توصیفی با استفاده از داده‌های موجود می‌باشد. برای انجام این مطالعه| نخست
هماهنگی‌های لازم با مسئولین واحد پیشگیری از بیماری‌های حوزه معاونت بهداشتی
دانشگاه انجام‌شد و چک‌لیستی مشتمل بر متغیرهای عمده مربوط به شخص| زمان و مکان
تهیه گردید. سپس سوابق کلیه موارد تأیید شده مالاریا از ابتدای سال 1359
تا پایان سال 1380 استخراج و داده‌های مربوط به هر بیمار در چک‌لیست مزبور
وارد شد. از آنجا که بلافاصله پس از انقلاب وضعیت ثبت موارد مالاریا تا حدودی مختل
شده بود و به اطلاعات مربوط به سال 1358 چندان اعتمادی نبود| همچنین برخی پرونده‌های
مربوط به سال مزبور در دسترس نبود| مطالعه از ابتدای سال 1359 آغاز شد.
در
چک‌لیست تهیه‌شده به مهم‌ترین فاکتور اپیدمیولوژیک یعنی نحوه ابتلای اشخاص توجه
ویژه شد. به این ترتیب که با شرح حال دقیقی که از بیماران اخذ شده بود، نحوه
انتقال بیماری به شخص، اعم از انتقال در محل( رد تمام شواهد مبنی بر مسافرت|
انتقال خون| عود یا سایر روش‌های انتقال)| وارده از خارج کشور| وارده از خارج
استان | وارده از استان( ابتلا در سایر مناطق استان به‌جز منطقه محل سکونت شخص)|
عود محلی(سابقه ابتلای قبلی در استان)| عود از خارج( ابتلای اولیه در خارج و عود
در محل)| انتقال خون| عود به‌طور کلی و موارد ناشناخته| بر اساس تعریف ستاد پی‌گیری
بیماری‌های وزارت بهداشت و درمان برای تک تک موارد تعیین شد و سپس داده‌های به‌دست‌آمده
مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
یافته‌ها:
در مجموع طی
بیست سال در سطح استان همدان 506 مورد مالاریا ثبت شده است. از این تعداد 461 مورد(1/91%) از نوع ویواکس و 39 مورد(7/7%)
فالسی‌پاروم و بقیه به صورت توأم یا مشخص گزارش‌شده‌است و فقط یک مورد نوع مالاریه
گزارش گردیده است(جدول1). ازنظر شیوه انتقال| تنها 56/2% موارد به صورت انتقال
محلی بوده است. بیشتر موارد به صورت انتقال از خارج یا داخل کشور و بر اثر جابجایی
جمعیت رخ داده است. موارد انتقال محلی تقریباً معادل موارد ناشی از انتقال خون
بوده است(جدول 2). باید توجه داشت به دلیل نقص شواهد اپیدمیولوژیک در تقریباً 7%
موارد| نحوه انتقال مشخص نشده است که با احتمال اندک، وقوع تمام این موارد به صورت
انتقال محلی| بازهم موارد وارده از سایر مناطق اعم از داخل یا خارج کشور رقم قابل
توجهی را تشکیل می‌دهد.
بیش از 5/88% موارد بیماری در جنس
مذکر رخ داده‌است. ازنظر سنی بیشترموارد(43%) در گروه سنی
29-20 سال قرار داشتند(جدول3). بیش از 59%
مبتلایان ساکن روستا بوده‌اند و حدود 35% آن‌ها در شهرها سکونت داشته‌اند. بروز
بیماری برحسب شهرستان‌های مختلف استان در جدول 4 آمده است که بیشترین موارد در
شهرستان نهاوند و همدان ثبت
جدول 1- توزیع فراوانی سالیانه بیماری
مالاریا بر حسب نوع انگل در استان همدان در سال‌های 79-1359.
|
نوع‌انگل
سال
|
ویواکس
|
فالسی‌پاروم
|
مالاریه
|
توأم
|
ناشناخته
|
جمع
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
|
1359
|
18
|
55/3
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
18
|
55/3
|
|
1360
|
26
|
13/5
|
1
|
19/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
27
|
33/5
|
|
1361
|
47
|
28/9
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
47
|
28/9
|
|
1362
|
12
|
73/2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
12
|
37/2
|
|
1363
|
15
|
96/2
|
1
|
19/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
16
|
16/3
|
|
1364
|
17
|
35/3
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
17
|
35/3
|
|
1365
|
5
|
98/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
5
|
99/0
|
|
1366
|
19
|
75/3
|
4
|
79/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
23
|
54/4
|
|
1367
|
13
|
56/2
|
1
|
19/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
14
|
76/2
|
|
1368
|
20
|
95/3
|
2
|
39/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
22
|
34/4
|
|
1369
|
31
|
12/6
|
15
|
96/2
|
1
|
19/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
47
|
28/9
|
|
1370
|
19
|
75/3
|
9
|
77/1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
28
|
53/5
|
|
1371
|
34
|
71/6
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
19/0
|
-
|
-
|
35
|
91/6
|
|
1372
|
38
|
50/7
|
2
|
39/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
19/0
|
41
|
10/8
|
|
1373
|
50
|
88/9
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
50
|
88/9
|
|
1374
|
38
|
50/7
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
38
|
50/7
|
|
1375
|
26
|
13/5
|
3
|
59/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
29
|
73/5
|
|
1376
|
13
|
56/2
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
14
|
76/2
|
|
1377
|
8
|
58/1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
8
|
58/1
|
|
1378
|
8
|
58/1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
8
|
58/1
|
|
1379
|
4
|
79/0
|
1
|
19/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
7
|
38/1
|
|
جمع
|
461
|
1/91
|
39
|
7/7
|
1
|
19/0
|
1
|
19/0
|
1
|
19/0
|
506
|
100
|
تذکر: نوع انگل
در سه مورد مالاریا علی‌رغم تشخیص بیماری
در سال‌های 72| 76 و 79 در سوابق مشخص نشده است.
شده است. از نظر
توزیع زمانی| بالاترین میزان در دو ماه مرداد (20%) و خرداد(16%) و فصل تابستان
(5/44%) رخ‌داده است. شغل اکثر افراد کارگر
(6/46%) یا سرباز(13%) بوده است. ضمناً در سال 1380 فقط 6 مورد مالاریای ویواکس در
استان به ثبت رسیده که دو مورد عود، سه مورد وارده از داخل کشور و یک مورد نیز
نامشخص بوده است. همه این موارد در نیمه دوم سال رخ داده است. 4مورد از نهاوند، یک
مورد از ملایر و یک مورد از رزن گزارش گردیده است.
جدول 2-
توزیع فراوانی نحوه انتقال بیماری مالاریا بر حسب نوع انگل در استان همدان در سال‌های
79-1359.
|
نوع انگل
نوع انتقال*
|
ویواکس
|
فالسی‌پاروم
|
جمع
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
|
انتقال از
خارج
|
65
|
84/12
|
1
|
2/0
|
66
|
43/13
|
|
انتقال از
داخل
|
279
|
13/55
|
33
|
52/6
|
312
|
05/62
|
|
انتقال خون
|
1
|
2/0
|
-
|
-
|
1
|
2/0
|
|
انتقال در
استان
|
15
|
96/2
|
-
|
-
|
15
|
96/2
|
|
انتقال محلی
|
13
|
56/2
|
-
|
-
|
13
|
56/2
|
|
عود محلی
|
7
|
38/1
|
-
|
-
|
7
|
38/1
|
|
عود از خارج
|
2
|
4/0
|
-
|
-
|
2
|
4/0
|
|
عود کلی
|
45
|
89/8
|
3
|
59/0
|
48
|
68/9
|
|
نا شناخته
|
34
|
71/6
|
2
|
4/0
|
36
|
91/6
|
|
جمع
|
461
|
11/91
|
39
|
70/7
|
**500
|
81/98
|
*
نوع انتقال براساس تعریف اداره کل مبارزه با بیماری‌ها| وزارت بهداشت | درمان و
آموزش پزشکی تقسیم‌بندی شده است.
**
در این مدت 2 مورد مالاریای توأم به صورت انتقال از داخل و انتقال از خارج| یک
مورد مالاریای مالاریه و 3 مورد ”شناسایی نشده“
نیز گزارش شده است که با احتساب آن‌ها جمع
موارد به 506 می رسد.
جدول 3- توزیع
فراوانی سنی بیماری مالاریا بر حسب نوع انگل در استان همدان در سال‌های 79-1359.
|
نوع انگل
سن
|
ویواکس
|
فالسی‌پاروم
|
مالاریه
|
توأم
|
ناشناخته
|
جمع
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
|
9-0
|
34
|
71/6
|
3
|
59/0
|
1
|
2/0
|
1
|
2/0
|
-
|
-
|
39
|
70/7
|
|
19-10
|
96
|
97/18
|
9
|
77/1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
105
|
75/20
|
|
29-20
|
201
|
73/39
|
14
|
76/2
|
-
|
-
|
1
|
2/0
|
2
|
4/0
|
218
|
08/43
|
|
39-30
|
76
|
01/15
|
10
|
97/1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
77
|
21/15
|
|
بالای 40
|
54
|
67/10
|
3
|
59/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
19/0
|
58
|
46/11
|
|
جمع
|
461
|
1/91
|
39
|
70/7
|
1
|
2/0
|
2
|
4/0
|
3
|
59/0
|
506
|
100
|
جدول 4- میزان شیوع انواع مالاریا در
شهرستان‌های مختلف استان همدان در سال‌های 79-1359.
|
نوع انگل
شهرستان
|
ویواکس
|
فالسی‌پاروم
|
مالاریه
|
توأم
|
ناشناخته
|
جمع
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
تعداد
|
درصد
|
|
اسدآباد
|
48
|
40/9
|
5
|
98/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
2/0
|
54
|
67/10
|
|
بهار
|
3
|
59/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
3
|
59/0
|
|
تویسرکان
|
14
|
76/2
|
8
|
58/1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
|
-
|
22
|
34/4
|
|
رزن
|
2
|
4/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
2
|
4/0
|
|
فامنین
|
1
|
2/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
2/0
|
|
قهاوند
|
1
|
2/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
1
|
2/0
|
|
کبودرآهنگ
|
6
|
19/1
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
6
|
19/1
|
|
ملایر
|
104
|
55/20
|
3
|
59/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
107
|
14/21
|
|
نهاوند
|
110
|
73/21
|
19
|
75/3
|
-
|
-
|
2
|
4/0
|
2
|
4/0
|
133
|
28/26
|
|
همدان
|
134
|
48/26
|
3
|
59/0
|
1
|
2/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
138
|
27/27
|
|
ناشناخته
|
38
|
5/7
|
1
|
2/0
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
39
|
7/7
|
|
جمع
|
461
|
1/91
|
39
|
70/7
|
1
|
2/0
|
2
|
4/0
|
3
|
59/0
|
506
|
100
|
بحث:
بررسی حاضر نشان
داد که در حال حاضر مالاریا در استان همدان در مرحله استحکام قرار داشته و در حال
کنترل می‌باشد. این روند از سال 73 به بعد بارزتر است. اگر سلسله کوه‌های زاگرس را
خطی فرضی قلمداد کنیم که از شمال غربی به جنوب شرقی کشیده شده است و ایران را به صورت اریب به دو
بخش شمال جبال زاگرس و جنوب این رشته کوه تقسیم می‌کند| عمده مشکل مالاریا در بخش
جنوبی این خط است و در بخش شمالی آن مالاریا تحت کنترل قرار دارد. البته این مسأله
به معنای قطع چرخه انتقال بیماری در کل این منطقه نیست؛ زیرا مثلاً در فاصله زمانی
10 ساله 61 تا 70 از 444 مورد مالاریای مکشوفه در آذربایجان شرقی| 184 مورد انتقال
محلی و مربوط به منطقه مغان بوده است(7).
در همین مدت در استان زنجان 636 بیمار مالاریایی گزارش‌شده که فقط 44 نفر
ایرانی و بقیه افغانی بوده‌اند(8). همچنین در استان خراسان در سال‌های 65 تا 69 از
4991 مورد مالاریای مورد بررسی 3532 مورد وارده از خارج کشور بوده است(6). این
مسأله در بررسی‌های انجام‌شده در چهارمحال و بختیاری
(9)| همدان(10) و... نیز صادق است. البته وضعیت استان‌های سیستان و بلوچستان(11)|
هرمزگان(12و13) و کرمان(14) متفاوت می‌باشد. در این استان‌ها وجه غالب | با انتقال
محلی است، گرچه در این استان‌ها نیز به‌ویژه در سیستان و بلوچستان مالاریای وارده
از افغانستان و پاکستان معضلی جدی است.
با توجه به
اینکه پس از دهه 90 میلادی| مالاریا در اغلب نقاط قبلاً کنترل‌شده مجدداً به‌عنوان
یک‌بیماری بازپدید ظاهرشده است و به‌دلیل دگرگونی‌های اجتماعی| گسترش مسافرت‌ها| بی‌ثباتی وضعیت برخی
مناطق و جابجایی وسیع جمعیت‌ها به‌خصوص در مناطقی که مالاریا در آن به حالت
اپیدمیک وجود دارد| بروز و گسترش مقاومت دارویی به مالاریای فالسی پاروم و... لزوم
توجه ویژه و مستمر به این بیماری‌احساس‌می‌شود(15). درسال‌های 2000-1999 بروز
مالاریا در ایتالیا 2060 مورد بوده که همه وارداتی بوده‌اند، به‌گونه‌ای که 93%
موارد در کشورهای آفریقایی| 4% آسیایی و 3% در کشورهای آمریکای لاتین مبتلا شده‌اند(16).
از سال 71 تا 85 میلادی مالاریای وارداتی در اروپا از 1000 مورد به بیش از 7000
مورد افزایش یافته است. در آمریکا سه همه‌گیری محلی در مناطق پرجمعیت در سال 1996
رخ داده که تداوم خطر انتقال از طریق پشه برای مالاریا در آمریکا را گوشزد می‌کند(17)
. در آخرین گزارش از وضعیت مالاریا در ایران| بیش از 25% کل موارد مالاریا وارده
از خارج کشور گزارش شده است(3).
استان
همدان در سال 1375 دارای نزدیک به 1700000 نفر جمعیت بوده است که حدود نیمی از آن
در مناطق روستایی ساکن بوده‌اند. اصولاً استان همدان منطقه‌ای کشاورزی است و بخشی
از جمعیت شهرنشین نیز در امر کشاورزی فعال هستند؛ لذا در صورت ایجاد زمینه مناسب
انتقال بیماری در منطقه| خطر اپیدمی‌شدن وجود دارد. در یک بررسی انجام‌شده در سال
1370 موارد ثبت‌شده بیماری طی 10 سال 297 مورد گزارش شده است که نسبت به دوره 10
ساله بعدی حدود 6/58% موارد را شامل می‌شود. خوشبختانه آنچه از بررسی روند بیماری در
طول این مدت به‌ویژه طی دهه اخیر استنباط می‌شود، علی‌رغم وجود شرایط پیشگفت|
بیماری سیر نزولی داشته، به‌طوری که طبق آخرین اطلاع در سال 1380 فقط 6 مورد
مالاریا در استان ثبت شده است. باتوجه به گزارش سالیانه 7 یا 8 مورد بیماری از سال
1377 به بعد می توان تلاش بخش‌های مربوط به واحد پیشگیری از بیماری‌ها را در حوزه
معاونت بهداشتی دانشگاه موفق و مؤثر ارزیابی کرد، چرا که از سال 1373 که بیشترین
موارد مالاریا در دهه 70 با 50 مورد تأیید شده گزارش گردید، بیماری روند نزولی را
طی‌نموده و علی‌رغم‌اینکه بقیه عوامل
مساعدکننده انتقال، تغییر بارزی نکرده
است، به نظر می‌رسد این روند در تمام استان‌های کشور صدق می‌کند و همان‌گونه
که اشاره شد، روند کاهش موارد مالاریا از سال 70 تا 80 به حدود یک پنجم در کل کشور
موید این نظر است. گرچه در این میان تغییر بافت جمعیتی در کل کشور و کاهش نسبت
جمعیت ساکن روستاها و بعضاً تخلیه کامل برخی روستاها| بهبود کلی وضع زندگی مردم|
افزایش آگاهی | سواد و به‌طور کلی توسعه اجتماعی می‌توانند از عوامل تأثیرگذار
دیگر در این زمینه در کل کشور محسوب گردند.
References:
1.
World Health Organization. World malaria
situation. Weekly Epidemiological Record| 1996; 1( 3-6):
17-48.
2. World Health Organization. World
malaria situation. Weekly
Epidemiological Record 1997; 72(37):
281.
3. Christopher J| Whitty M| Rowland M|
Sanderson F| Mutabingwa TK. Malaria: science| medicine and
future. Br Med J 2002; 128: 1221-24 .
4- وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، مرکز مدیریت بیماری‌ها،
اداره کنترل مالاریا. برنامه کشوری کنترل مالاریا در سال 1381. نشریه تک نگاشت،
صفحات 12-1.
5- زارعی م. بررسی وضعیت مالاریا در کشور ایران در دهه
اخیر(77-1376). نشریه تک نگاشت ،اداره کل پیشگیری و مبارزه با بیماری‌ها، وزارت
بهداشت و درمان، سال 1377، صفحات10-2.
6- روحانی م. بررسی آماری اپیدمیولوژیک 3532 مورد مالاریای
وارده A به استان خراسان در پنج ساله 69-1365 . مجله دانشکده پزشکی
دانشگاه علوم پزشکی مشهد 1372، سال 36 ، شماره 43 و 44 ، صفحات: 72-62.
7- نقیلی ب. بررسی بالینی و اپیدمیولوژیک مالاریا در استان
آذربایجان شرقی. مجله دانشگاه علوم پزشکی تبریز، 1372، سال 27، شماره 20، صفحات:
85-73.
8- عطاییان ع. پایکاری ح. نوریان ع‌ع و همکاران. بررسی وضع
مالاریا در دهه 70-1360 در استان زنجان. مجله دانشگاه علوم پزشکی زنجان 1370، سال
1، شماره 2، صفحات: 11-6.
9- خلیلی ب. وضعیت مالاریا در استان چهارمهال و بختیاری. مجله
دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهر کرد 1370، شماره 2، صفحات: 52-46.
10-
سجادی م،
شریفیان ج، رازانی غ، و همکاران. بررسی وضعیت مالاریا در استان همدان از سال
70-1359. کتابچه خلاصه مقالات اولین کنگره سراسری مالاریا در ایران ،زاهدان،
اسفند 1370، صفحه:89.
11-
منوچهری ع، زعیم
م، عمادی الف. مروری بر وضع مالاریا در ایران. مجله دارو و درمان 1370،سال نهم،
شماره 97، صفحات: 17-12.
12-
زعیم م، عمادی الف، عشقی ن، و همکاران. سیمای
بیماری مالاریا در استان سیستان و بلوچستان در طی پانزده سال اخیر . مجله دارو و
درمان 1370، سال 8 ، شماره 87، صفحات: 15-10.
13-
یعقوبی ارشادی
مهر. مالاریا و استان هرمزگان. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران 1365،
شماره 3 و 4 ، صفحات: 79-69.
14-
ایرانپور م، زعیم م، معتبر م، و همکاران. بررسی
15ساله مالاریا و مشکلات کنترل آن در استان هرمزگان. مجله دارو و درمان 1372، سال
10، شماره 113، صفحات: 12-9.
15. Martens P| Hall L. Malaria on the move:
human population movement and malaria transmission.
Emerging Infect Dis 2000; 6(2).
16. Romi R| Boccolini D| Majori G. Malaria
incidence and mortality in Italy in 1999-2000. Eur
Survei 2001; 6(10):143-47.
17. Zucker JR. Changing pattern of autochthonous malaria transmission
in the United States: a review of
recent outbreaks. Emerging Infect
Dis 1996; 2(1):37-43.