نقش والدین در بستر سازی برای آینده شغلی کودکان

 

حبیب ا... اکبری

دبیر آموزش و پرورش

 

آنچه امروز بیش از پیش آشکار شده این است که والدین نقش انکار ناپذیری را در طرح ریزی شغلی کودکانشان برعهده دارند . گینزبرگ و همکارانش با تاکید بر مبانی روانشناسی رشد ، معتقدند جریان رشد انسان فرایندی پیوسته و تکاملی است عقیده این گروه بر آن است که انتخاب شغل نیز نظیر رشد فرایند می باشد و با عواملی نظیر ارزشهای فردی ،‌ واقعیات محیطی ، عوامل عاطفی و فرصتهای تربیتی بستگی کامل دارد.( شفیع آبادی ، 1381 ، ص  119 )‌

با توجه به اهمیت این موضوع که انتخاب شغل یک فرایند دائمی می باشد که در طول زندگی فرد در جریان است و همچنین با اهمیتی که سالهای اولیه کودکی در شکل گیری شخصیت انسان دارد ، مداخلاتی که والدین در زمینه های تربیتی و آموزشی برای کودکان انجام می دهد از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد .

در این مقاله کوشش شده است برخی از نظریه های رشد شغلی که بر اهمیت سالهای کودکی در تعیین مسیر شغلی آینده فرد تاکید دارند به اختصار بیان شده ،‌ و همچنین راهبردهای اجرایی و عملی برخاسته از این نظریه ها را که می تواند راهنمای والدین در انجام مداخلات مؤثر برای بستر سازی آینده شغلی کودکان باشد ،‌ مطرح نماید . نظریه هایی که مورد بحث قرار خواهد گرفت عبارتند از :

نظریه رشد شغلی سوپر ،  نظریه روان تحلیلگری بوردین با تاکید بر اهمیت بازی ،  نظریه روانشناسی انفرادی شفیع آبادی .

 

مقدمه :

 

اشتغال موفقیت آمیز یکی از نیازهای اساسی بشر در طول زمان بوده و هست ، انسان از طریق کار کردن علاوه بر ارضای نیازهای مادی ، نیازهای پیوندجویی [1] ،‌ تعلق اجتماعی [2] و نیاز به عزت نفس [3] خود را برآورده می کند  برخی از نظریه های انتخاب شغل انسان را موجودی مختار و با اراده می دانند که با آگاهی کامل از اهداف و شیوه زندگی و مهارت های تصمیم گیری [4] دست به انتخاب شغل می زند . ( شفیع آبادی ،  1381 )

از طرفی نظریه های رشدی ، انتخاب شغل را یک فرایند پیوسته و دائمی می دانند که در طول زندگی فرد در جریان است و از مراحل کاملا” مشخص با پیوستار زمانی خاصی می گذرد . این نظریه ها اهمیت سالهای کودکی و طرز تلقی های کودک از زندگی و اطرافیان بخصوص دیگران مهم [5] و افراد کلیدی را در گرایش به مشاغلی خاص در آینده کودک مؤثر می دانند . ( سوپر ، 1990 )‌

کرامبولتز [6] ( 1979 ) بر نقش و اهمیت یادگیری اجتماعی کودکان در علاقه مندی به مشاغل خاص تاکید می کند . وی معتقد است که عواملی چون سپرده ارثی [7] ، شرایط و وقایع محیطی ، تجارب یادگیری و اطلاعات شغلی در رغبت های شغلی آینده فرد مؤثر است .

 

رضایت ازشغل یکی از مهمترین رضایت های زندگی فرد است  زمانی که کودکان با مشاغل والدین خود ، برنامه های تلویزیونی و مردم اطرافشان مواجه می شوند آنها از فرصتها و انتخاب های شغلی آگاه می شوند . این رویارویی در سالهای دبستان ،  و بعدها در دبیرستان گسترده تر و عمیق تر میشود . پس از دبیرستان مشاغل موقتی و انتقالی [8]  انتخاب می شوند و در طول زندگی فرد سعی می کند سازش مداومی را میان خودش و کارش ایجاد کند . (‌ سوپر ، 1990 )

توجه به این امر می تواند والدین را در جهت دادن هرچه بهتر گرایش های شغلی کودکان یاری کند . در این مقاله سعی شده است راهبردهایی اجرایی برای والدین به منظور شکل دادن علایق شغلی کودکان و در نهایت تاثیر گذاری بر انتخاب شغل آینده آنان مطرح شود .

مدل سوپر در بارة رشد شغلی کودکان

سوپر ( 1990 ) 1 معتقد است که کنجکاوی 2 یکی از سایق های بسیار اساسی در کودکان می باشد . کنجکاوی اغلب از طریق اکتشاف ارضاء‌ می شود و فعالیت اکتشافی منجر به کسب اطلاعات می شود . یکی از منابع مهم اطلاعاتی در زندگی کودک افراد کلیدی در زندگی او هستند که شامل افرادی می شوند که کودک از آنها تقلید می کند . با استفاده از اطلاعات کسب شده از طریق فعالیتهای اکتشافی و تاثیر مدلهای نقشی 3 علایق توسعه می یابند . در طول فرایند رشد ، کودکان روشهایی را برای کنترل رفتار خود از طریق گوش دادن به خودشان و دیگران توسعه می دهند.

برای گرفتن تصمیمات شغلی کودکان لازم است که یک چشم انداز زمانی 4 را توسعه دهند که شامل نگرشی است که نسبت به آینده دارند . این کار در کنار رشد خودپنداره سرانجام منجر به برنامه ریزی برای تصمیم گیری شغلی خواهد شد . رشد خود پنداره یک بخش بسیار مهم در نظریه گستره زندگی 5 سوپر است .

خود پنداره از رفتار اکتشافی کودک نشات می گیرد که این کار در سایه کسب اطلاعات شغلی ، تقلید از افراد کلیدی زندگی و سرانجام توسعه رغبتها انجام می گیرد .

 

کنجکاوی : جوردن 6 (‌ 1963 ) یک رویکرد مؤثر را برای شناخت اکتشاف و کنجکاوی در کودکان مطرح می کند  به نظر جوردن ( 1963 ) کنجکاوی هنگامی توسعه می یابد که تغییراتی در نیازهای اجتماعی و یا فردی افرادی بوجود آید . برای یک کودک کنجکاوی ممکن است در اثر گرسنگی ، تشنگی ، تنهایی یا محرکهای دیگر برانگیخته شود . وقتی که یک کودک نامطمئن یا سردرگم است ممکن است تصمیم بگیرد این حالت خود را رفع کند . همچنین خستگی یا میل به برانگیختن ممکن است باعث کنجکاوی شود . جوردن کنجکاوی را به رشد شغلی مربوط می سازد . کنجکاوی ممکن است در بسیاری از کودکان زمانی که با اشیاء جدید ، مردم جدید و یا مفاهیم جدید روبرو می شوند مشاهده شود . وقتی کودک در معرض محرکهای جدید قرار می گیرد سعی می کند آنها را بشناسد و رفتارهای جدیدی را آزمون کند .

برای مثال هنگامی که کودک یک اسب اسباب بازی را می بیند سعی می کند آن را مانند یک اسب واقعی سوار شود . یا زمانی که کودک یک چوب را برمی دارد ، وانمود می کند که آن یک چوگان بیس بال است و با آن ادای بازیکنان حرفه ای را در می آورد . از طریق کنجکاوی تفکرات خیالی توسعه می یابد . خیالبافی اولین مرحله در نظریه رشد شغلی گینزبرگ ، گینزبارگ و آکسلارد 7 (1951)  است .

جوردن و گینزبرگ در این مساله توافق دارند که کنجکاوی و خیالبافی در کودکان بسیار مهم است و بخصوص در سالهای اولیه دبستان باید مورد تشویق قرار گیرد . کودکی که نقاشی می کند در حالیکه معلم از او خواسته است بخواند یا با دیگر همکلاسی های خود صحبت کند ممکن است در حال ابراز کنجکاوی باشد . کنجکاوی ممکن است منجر به اکتشاف شغلی در سالهای بعدی کودکی شود .

اکتشاف :‌  8  کنجکاو بودن می تواند در محیط خانه ، مدرسه ، گروههای همسالان و روابط با والدین منجر به اکتشاف شود . کنجکاوی به تمایل داشتن به معلومات یا چیزهای جدید و غیر معمول بر می گردد در حالیکه اکتشاف مربوط به عمل جستجو یا آزمون کردن کنجکاوی می شود . کنجکاوی یک نیاز و اکتشاف یک رفتار است . رفتار ممکن است هدفمند و منظم یا تصادفی باشد .

برای مثال ممکن است کودک بخواهد بفهمد که یک ساعت چگونه کار می کند او قطعات ساعت را به دقت از هم جدا کرده و دوباره سرهم می کند ( رفتار هدفمند ) یا ممکن است کودک یک ساعت شکسته را پیدا کند و شروع به بازی کردن با آن کند ( تصادفی ) .

رفتار اکتشافی ممکن است به این خاطر انجام شود که دیگران از کودک آن را بخواهند یا اینکه خود خواسته باشد . برخی از رفتارهای اکتشافی ممکن است به یادگیری از کودکان کمک کند . برخی دیگر ممکن است صرفا” برای لذت بردن باشد . برخی رفتارهای اکتشافی که در ابتدا برای کودک انجام آنها سخت است ممکن است بعد از مدتی تبدیل به یک فعالیت لذت بخش شود . یک کودک کاملا”‌ طرد شده در توسعه رشد شغلی مشکل خواهد داشت چون علایق و اطلاعاتش را در مورد فعالیتهای مربوط به شغل از دست می دهد . تشویق رفتار اکتشافی به هر شکلی ( رفتاری که برای خود و دیگران آسیب زا نباشد ) می تواند نتایج مثبتی را در توسعه شغلی کودک داشته باشد . اعتماد به فرایند اکتشاف بدون استفاده از اجبار می تواند یک هدف مطلوب برای والدین و معلمین باشد . رفتار اکتشافی نهایتا” می تواند باعث طرح ریزی شغلی موفق تری در آینده شود .

اطلاعات :‌  9  آموختن اطلاعات برای موفقیت و رشد کودک ضروری است .

پیاژه 10 ( 1997 )  معتقد است که کودکان مینیاتور بزرگسالان نیستند و تفاوتهایی را در روشهای پردازش اطلاعات با بزرگسالان دارند . در این قسمت به این بحث پرداخته می شود که چگونه کودکان دبستانی به کسب اطلاعات می پردازند ؟ پیاژه ( 1997 )‌ چهار مرحله رشد شناختی را مطرح می کند : مرحله حسی ـ حرکتی 11 ( تولد تا 2 سالگی ) ،‌ مرحله پیش عملیاتی 12 ( 2 تا 7 سالگی )‌ ،‌ مرحله عملیاتی عینی 13 ( 7 تا 11 سالگی ) ، مرحله عملیات انتزاعی 14 ( 12 سالگی به بعد )

در مرحله حسی حرکتی کودک به اشیاء تمایل نشان می دهد و سپس نسبت به آنها پاسخ می دهد ، تمایل کودک ممکن است با فعالیت هایی مثل دیدن ، لمس کردن ، بوکردن ،‌ و غیره نشان داده می شود اما پاسخ کودک ممکن است به شکل زدن ، برخورد کردن یا فریاد کردن باشد . در مرحله پیش عملیاتی کودک خود میان بین 15 است . مثلا”‌ اگر معلم کلاس اعلام کند که یکی از بچه ها برای نمایندگی انتخاب می شود ، هر بچه ای فکر می کند که او انتخاب خواهد شد . در این مرحله مشکل است که کودکان واقعیت را از خیال متمایز کنند . در مرحله عملیات عینی کودکان به طریق عینی فکر می کنند . آنها نمی توانند مجسم کنند که یک شئی خیالی را دستکاری می کنند مگر اینکه آن شئی وجود داشته باشد . آنها می توانند تصور کنند که 3 عدد فیل را با 5 عدد فیل جمع می کنند اما نمی توانندX3 را با X 5 جمع کنند . برای مثال برای یک کودک 8 ساله سخت است درک کردن این عبارت که“ کمک کردن به دیگران احساس بهتری نسبت به کمک به خود به همراه دارد . ” کاری که یک مدد کار اجتماعی انجام می دهد .

ویگوتسکی 16 ( 1986 ) روان شناس روسی نظامی را مشابه با پیاژه مطرح می کند . او سه مرحله را مطرح می کند که هرکدام بوسیله یک فعالیت راهبر 17 متمایز می شود . از سن 1 تا 3 سالگی فعالیت راهبر دستکاری 18 اشیاء است

در سالهای پیش از دبستان تا سن 7 سالگی فعالیت راهبر بازی کردن است و از سن 7 تا 11 سالگی فعالیت راهبر یادگیری ا ست . در سن 7 سالگی بچه ها آماده اند درباره جهان اشیاء و قوانین عینی واقعیت چیز یاد بگیرند .

اریکسون 19 ( 1963 ) 8 مرحله رشد روانی اجتماعی را مطرح می کند . او چهارمین مرحله را مرحله سازندگی در برابر حقارت می نامد . این مرحله بین سنین 6 تا 11 سالگی است کودکان در این مرحله آزادند که چیزها را بسازند و آنها را سازماندهی کنند . این کار به آنها احساس سازنده بودن می دهد اگر موفق شوند و احساس حقارت به آنها دست می دهد در صورتی که در دستکاری اشیاء شکست بخورند . در این مرحله کودکان بوسیله سازمان دادن توسعه و بکارگیری اطلاعات احساس پیشرفت
می کنند و اگر نتوانند بر این مهارت تسلط یابند احساس شکست می کنند .

 

افراد کلیدی1

 

بزرگسالان الگوهای نقشی مهمی در یادگیری درباره جهان کار و رشد خود پنداره برای کودکان هستند . افراد کلیدی برای کودکان شامل والدین ، معلمان ،‌ چهره های اجتماعی مثل ورزشکاران و شخصیت های تلویزیونی و افرادی که کودکان در جامعه با آنها مواجه هستند مثل افسران پلیس یا پستچی ها می شوند . تلن ،‌ فراوت ،‌ رابرتس ، کیرکلند و دالینگر2  ( 1981) دریافتند که کودکان دوست دارند که رفتار دیگران را کپی برداری کنند . این با یافته های بندورا 3 ( 1977 ) همخوان است که می گوید : یک ابزار مهم برای یادگیری کودکان تقلید است . مطالعه ریچ 4 ( 1979 ) نشان داد که کودکان مشاغلی را که در معرض دید آنها قرار می گیرد بهترین می دانند .

افرادی که در مشاغلی کار می کنند که در معرض دید کودکان هستند بطور بالقوه ای دارای این ویژگی هستند که جزء افراد کلیدی در زندگی کودک شوند . زمانی که کودکان رفتار دیگران را تقلید می کنند آنها ممکن است آن جنبه هایی از ویژگی های افراد مهم را که فکر می کنند با آنها متناسب است اقتباس کرده و بقیه را کنار بگذارند . این فرایند یکی از وجوه رشد خود پنداره در کودکان تلقی می شود .

تاکید سوپر بر افراد کلیدی در رشد خود پنداره کودک می تواند موضوع مهمی برای والدین و مشاوران شغلی برای توجه دقیق به مسائلی باشد که کودک از مشاهده  مدلهای نقشی آموخته است . برای مثال کودکی که پدرش راننده کامیون راه دور است ممکن است از مسلط بودن پدرش بر راندن کامیون ،  رفتن همراه با پدر برای دیدن جاهای دور و یا توانایی پدرش برای بلند کردن اشیای سنگین تحت تاثیر قرار گیرد .

با توجه به اینکه تعاملات والدین ـ کودک چگونه باشد هر کدام از این مشاغل می تواند تاثیر گوناگونی بر کودک برجای گذارد . اگر فردی که بعنوان الگو مدنظر است ( راننده کامیون ) پدر کودک نباشد و عمو یا همسایه کودک باشد تاثیر مدل نقشی احتمالا”  متفاوت خواهد بود .

 

 

 

 

کنترل درونی در برابر کنترل بیرونی : 5

 

در یک مطالعه با 28000 کودک 9 ساله میلر 6 ( 1977 )‌ دریافت که بیشتر این کودکان برای رفتار خود احساس مسئولیت نمی کنند . کودکان اکثرا”‌ آن کاری را انجام می دهند که معلم و یا والدین از آنها خواسته است ، قواعد دنبال می شوند . زمانی که کودکان در انجام وظایف و تکالیف خود موفق می شوند آنها احساس خود مختاری و در کنترل بودن وقایع آینده را دارند . این عقیده که خود کنترلی 7 می تواند تاثیر مستقیمی بر مفهوم فرد از خودش و همچنین بر توانایی فرد برای تصمیم گیری شغلی داشته باشد یک موضوع جالب است .

رشد رغبت ها : سرانجام خیالبافی های کودکان درباره مشاغل بوسیله کسب اطلاعات درباره جهان تحت تاثیر قرار می گیرد و تبدیل به رغبت ها می شود . کودکی که می خواهد یک ورزشکار حرفه ای شود ممکن است از انجام فعالیت ، بازی با توپ یا ژیمناستیک لذت ببرد و به صرف اینکه اطلاعاتی درباره ورزشکاران حرفه ای بشنود راضی نشود . در رشد رغبت ها ظرفیت کودک برای اینکه واقعا” یک ورزشکار شود غیر قابل اندازه گیری است . کودکان اغلب سدی را در مقابل کارهایی که می خواهند در آینده آنجام دهند نمی بینند .

نلسون 8 ( 1963 ) نشان داد که کودکان کلاس سوم اغلب قادر هستند برخی مشاغل را که به آنها علاقه ندارند کنار بگذارند . رشد رغبت ها یک مرحله از اکتشاف محسوب می شود . موقعی که کودک در انجام رفتارهای جدید می کوشد برخی از آنها را جذاب می یابد و برخی دیگر را جذاب نمی یابد .

تشویق کودکان به بروز دادن رغبت هایشان در توسعه بلوغ شغلی آنها بسیار مفید است . گفتگو در باره جنبه هایی از زندگی که برای کودک هیجان انگیز است نیز در طرح ریزی شغلی مفید است . گفتگو با کودک در باره علاقه اش به بیس بال ، به وجد آمدن او درباره کمک کردن به یک حیوان آسیب دیده ، یا لذت بردن او از بازدید آخرش از باغ وحش ممکن است به کودک کمک کند که احساس کند بیشتر اهمیت دارد . این احساس اهمیت می تواند به توانایی کودک کمک کند تا احساسش را راجع به اینکه شبیه کیست و یا چگونه از دیگران متفاوت است توسعه دهد . این رشد خود پنداره برای فرایند انتخاب شغل بعدی ضروری است .

می توانم یک کشتی را حالا هدایت کنم ”  فقط احساسی را از حال دارا می باشد . اندیشه “ چه مدت بعد ” در طول زمان توسعه می یابد .

گینزبرگ 10 ( 1951)  کاربرد چشم انداز زمانی در مشاوره این است که این غیر واقع بینانه است . انتظار داشته باشیم کودک ،‌ بخصوص کودک کمتر از کلاس چهارم ، بتواند درباره طرح ریزی شغل آینده یا تحصیلات بالاتر فکر کند . در عوض آزمودن مشاغل و وظایف شغلی بعنوان وسیله ای برای توسعه رغبت ها و تقویت رفتار اکتشافی بسیار مهم است . زمانی که جهت گیری به سمت آینده توسعه یافت ، سپس کودکان قادر خواهند شد احساس با برنامه بودن کنند که این به آنها اجازه می دهد به انتخابهای آموزشی در دوره راهنمایی که بر انتخاب شغل آینده آنها تاثیر خواهد داشت اقدام کنند .

 

راهبردهای عملی و اجرایی برای والدین

با توجه به نظریه سوپر

 

1ـ والدین بهتر است کنجکاوی های کودک را بخصوص در زمینه شناخت مشاغل تقویت کرده و پاسخ های مناسبی را با توجه به دوره سنی رشد او ارائه دهند .

2ـ با توجه به اینکه اکتشاف مربوط به عمل جستجو یا آزمون کردن کنجکاوی است بهتر است فعالیتهای اکتشافی و دستکاری کردن محیط و وسایل توسط کودکان در صورتی که از نوع مخرب نباشد مورد تشویق والدین قرار گیرد .

3ـ ارائه اطلاعات از جمله اطلاعات شغلی و معرفی مشاغل برای کودک با توجه کامل به ویژگی های رشد شناختی او انجام گیرد و اطلاعات ارائه شده تا حد امکان عینی ، مصور و تجسمی باشد .

4ـ‌ والدین به عنوان افراد کلیدی نقش مهمی را در تقلید و همسان سازی کودکان دارند . کودک ممکن است خواسته یا ناخواسته از طریق مشاهده رفتار شغلی یا محیط شغلی والدین جنبه هایی از آن را برای خود درونی سازد و بعدها این مساله در انتخاب شغل آینده کودک تاثیر بسزایی داشته باشد .

5ـ والدین بهتر است برای جهت دادن به رغبت های شغلی کودکان دائما” از علایق کودکان به مشاغل سئوال کنند . این مساله باعث می شود در کودک احساس مهم بودن و عزت نفس بالا ایجاد شود .

6ـ در جهت دادن به طرح ریزی شغلی کودک درک کودک از زمان حال و آینده ( چشم انداز زمانی ) مورد توجه واقع شود .

نظریه روان تحلیل گری بوردین 1

با تاکید بر اهمیت بازیهای کودکی

 

در اوایل 1960 چندین مطالعه انجام شد که این مطالعات اساس دیدگاه نظری اولیه بوردین را در اهمیت سالهای اولیه کودکی در انتخاب شغل آینده کودک ، تشکیل می دهد . با استفاده از فنون فرافکن 2 ، سگال 3 (1961 ) تفاوتهایی را در پاسخهای حسابداران و نویسندگان خلاق در ارتباط با شخصیت شان و روابط با والدین دریافت . نظریه بوردین بخاطر نداشتن اطلاعاتی در باره اهمیت سالهای پس از کودکی و تجارب نوجوانی که به انتخاب شغل اثر می گذارند مورد انتقاد است . بوردین ( 1990 ) نظریه اش را توسعه داد طوری که مسائل هویتی مطرح شده توسط اریکسون را هم شامل شود . به نظر بوردین همان طوری که اریکسون هم اشاره کرده است ، بازی یک فعالیت مهم است که از لذت یا رضایت ناشی می شود . در بزرگسالی بازی بدون کوشش انجام نمی شود بلکه با کوشش لذت بخش همراه است .

زمانی که کسی می گوید : “ من از کارم لذت می برم ” او به بخش هایی از کارش نظر دارد که برای او لذت بخش است  درست مثل بازی .

 

بازی بعنوان یک سازه نظری :‌

 

به زعم بوردین ( 1963 ) بازی یا تجربه لذت بخشی که از بازی ناشی می شود بوسیله همه افراد و در بیشتر زمانهای زندگی مطلوب است . بوردین نیاز به مسکن و غذا را برای فرد و خانواده اش ضروری می داند اما بر این باور است که علاوه بر آن فرد دوست دارد از کارش لذت برد . این میل به رضایت یا لذت از کار باعث می شود فرد کاری را برگزیند ( بطور ناهوشیار ) که نیاز به لذت او را برآورده کند . برای کودکان بازی یک بخش اصلی از زندگی است . زمانی که کودک بالغ می شود بازی اغلب بخش کوچکتر و کوچکتری از زندگی او می شود .

بهرحال این احساس لذتی که از بازی ناشی می شود ، زمانی که نوجوانان یا بزرگسالان تسلط شان را در فعالیت هایشان توسعه می دهند آنها را برانگیخته نگه می دارد . مطابق با نظریه روان تحلیل گری ، آنتی تز 4 بازی ، اجبار 5 است . اجبار به فشاری برمی گردد که از جانب مادر ، پدر یا بطور غیر مستقیم تری از جانب معلمان بر کودک وارد می شود تا خواسته های آنها را انجام دهند . اگر کودک تقاضای مستقیم یا غیر مستقیم را نپذیرد این تهدید که دیگر او را دوست نداشته باشند و یا تنبیه شود وجود دارد . هرچه فرد بزرگتر شود ، ماهیت بازی پیچیده تر و بازشناسی استعداد فرد مهم تر می شود .

تعارض درون فرد بین بازی و اجبار مبارزه ایست که ممکن است در هر زمانی از زندگی اتفاق بیافتد .

 

راهبردهای عملی برای والدین

با توجه به نظریه بوردین

 

1- بازی یک فعالیت خودانگیخته دوران کودکی است که چه با توجه به نظریه انرژی مازاد ( اسپنسر) و یا کسب انرژی کارکرد مثبتی برای کودک به همراه دارد و بهتر است توسط والدین مورد تشویق قرار گیرد .

2- کودک از خلال بازیها چه مهارتی ،‌ چه با قائده و چه بی قائده ( پیاژه 1973 ) به رشد روانی ـ حرکتی بهتری دست می یابد ، کسب مهارت در بازی ها از هر نوعی باشد در آینده کودک و طرح ریزی شغلی او مؤثر است .

3- اجبار و پافشاری والدین بر انجام مهارتها یا بازیهای خاص ممکن است پس از مدتی باعث انجام خودبخودی و عادت کردن کودک به آن فعالیتها شود ، لذا بازیهای مهارتی اجباری ممکن است پس از مدتی حالت خوشایندی برای کودک دربرداشته باشد .

4- کودک در خلال بازیهای قاعده دار و گروهی قواعد و قوانین را می آموزد ، به همسان سازی با نقش ها و ایفای آنها می پردازد و به تکمیل خودپنداره اش موفق می شود 5- انجام بازی های گروهی و ایفای نقش های خاص یا کار کردن و دستکاری وسایل خاص در خلال بازیها یکی از راههای شکل دادن رغبت های شغلی آینده کودکان است . والدین می توانند با طراحی و ترسیم آگاهانه بازیهای کودک و ارائه الگوهای مناسب از طریق درگیر کردن حواس گوناگون کودک در بازی به رغبت های او جهت داده و در نهایت بر انتخاب شغل آینده کودک تاثیر بگذارند .

 

نظریه روان شناسی انفرادی شفیع آبادی و تاکید بر نقش

اهداف ،‌ شیوة زندگی ، نیازها و تصمیم گیری

 

شفیع آبادی ( 1381 )‌ در نظریه خود با عنوان روانشناسی انفرادی و انتخاب شغل معتقد است انتخاب شغل فرایندی تکاملی ، فعال ،‌هدف جویانه و چند بعدی است که در نتیجه تعامل بین خویشتن پنداری ، ارضای نیازها و تصمیم گیری حاصل می شود .

خویشتن پنداری قضاوتی است که فرد در زمینه های موفقیت ،‌ارزش ها ، توانایی ها ، اهمیت و اعتبار فردی دارد .

نیازها به 3 نوع تقسیم می شوند ، که عبارتند از : نیازهای جسمانی ،‌ روانی و اجتماعی ،‌ ارضای نیازها یکی از ابعاد شیوة زندگی و فیزیکی از عوامل تعیین کننده نوع رفتار می باشد . یکی دیگر از ابعاد لاینفک شیوه زندگی که در انتخاب شغل مؤثر است تصمیم گیری می باشد . بررسی ساده ترین تا پیچیده ترین وقایع زندگی معلوم می دارد که تصمیم گیری عملی خلاق و فعال است که بدان وسیله فرد به انتخاب راه حلی مناسب موفق می شود و مشکلی را حل می کند .

برای اتخاذ تصمیم عاقلانه فرد مراحل زیر را مورد توجه قرار می دهد :

1ـ جستجوی راه حل های گوناگون و متعدد می پردازد .

2ـ راه حل احتمالی را دقیقا”‌ مورد ارزیابی قرار می دهد و عواقب احتمالی هر کدام را در رسیدن به هدف هایش پیش بینی می نماید .

3ـ بهترین راه حل را که احتمالا”‌ فرد را به هدفش خواهد رسانید برمی گزیند .

 

تصیم گیری 1 بعنوان یک سازة اصلی :

 

شفیع آبادی ( 1381 ) معتقد است قدرت تصمیم گیری فرد با چگونگی شغل او رابطه دارد یعنی افرادی که قدرت تصمیم گیری بهتری دارند در ارتباط با خصوصیات خود مشاغل مناسب تری را انتخاب خواهند نمود . از طرفی به زعم تیدمن ( 1963) تصمیم گیری شغلی دارای فرایندی به قرار زیر می باشد :

مرحله 1 ـ آگاهی 2 : در این مرحله فرد آگاهی پیدا می کند که در این مقطع از زندگی انجام یک تغییر یا تصمیم ضرورت دارد .

مرحله 2 ـ خود ارزیابی3 : در این مرحله فرد ارزیابی می کند که با اتخاذ تصمیم مورد نظر خود به چه اهدافی خواهد رسید .

مرحله 3 ـ اکتشاف 4 : در این مرحله فرد به جمع آوری اطلاعات در باره مساله تصمیم گیری و همچنین ویژگی های فردی خود می پردازد .

مرحله 4 ـ تلفیق 5 :  در این مرحله فرد میان داده های جمع آوری شده درباره خود و موقعیت تناسب برقرار می کند و به تحلیل آنها می پردازد مثلا”‌ از خود می پرسد با توجه به خصوصیاتی که من دارم کدام رشته تحصیلی برای من بهتر است ؟

مرحله 5 ـ تعهد 6  : در این مرحله فرد خود را متعهد به اجرا و انجام تصمیمات می کند و مقدمات ورود به تصمیم و عملی کردن آن را فراهم می کند .

مرحله 6 ـ انجام 7 : در این مرحله فرد برای انجام تصمیم خود یک برنامه ریزی جامع انجام می دهد او به مسایلی از قبیل چه چیزی را انجام دهد ، چه موقع انجام می دهد و چگونه انجام می دهد می پردازد .

مرحله 7 ـ ارزیابی مجدد 8 : در این مرحله تصمیمات فرد بازبینی می شود و اگر تغییرات جزئی در آن لازم است انجام می گیرد ، به هر حال این بدان معنی نیست که تصمیم اولیه ما ناقص بوده است بلکه همیشه باید بخاطر داشته باشیم که در یک جهان در حال تغییر زندگی می کنیم .
با توجه به فرایند فوق و تحقیقات انجام شده در باره نقش و اهمیت مهارتهای تصمیم گیری والدین با آموزش گام به گام مهارتهای تصمیم گیری می توانند کودکان را برای اتخاذ تصمیمات مهم زندگی به خصوص انتخاب شغل آماده کنند .

شفیع آبادی ( 1381 ، ب ) نظریه روان شناسی انفرادی آدلر9 را در حوزة شغلی و انتخاب شغل بسط می دهد . آدلر ( 1931 ) معتقد است که آنچه افراد از کودکی خود بخاطر می آورند قویا” بر مسائل شغلی در زندگی آینده آنها تاثیر می گذارد .

هافنر و فاکوری 10 (  a 1984  و b 1984 ) نشان دادند که خاطرات اولیه افراد در سه گروه روان شناسی بالینی ، دندانپزشک و وکیل مانند مشاهدات آنها دوباره روابطی که با خاطرات اولیه در مورد انتخاب شغل داشتند از هم کاملا”‌ متمایز بود .

اینکه چگونه از خاطرات اولیه در مشاوره و روان درمانی استفاده کنیم بوسیله مک کلوی
( 1979 ) توضیح داده شده است .

او معتقد است که افراد می توانند مشاغلی را انتخاب کنند که به آنها کمک کند تا شیوه زندگی شان را مشخص کنند . بنابراین شیوه زندگی می تواند از خلال خاطرات اولیه شناخته شود .

 

کاربرد نظریه روان شناسی انفرادی

در طرح ریزی شغلی کودکان

 

1- چون شیوة زندگی را منظومه خانواده و تجارب اولیه فرد در خانواده مشخص می کند بنابراین نقش والدین در شکل دادن به شیوة زندگی کودک انکار ناپذیر است و چون افراد مشاغلی را برمی گزینند که در آن شیوه زندگی خود را به اجرا درآورند پس والدین نقش بی چون و چرایی در انتخاب شغل آینده کودک دارند .

2ـ شیوه زندگی فرد معمولا”‌ می تواند در یک لغت یا یک عبارت خلاصه شود ، برای مثال فروشنده ای که دائما” در حال رقابت با همکاران و یا جدال با کارفرما است ممکن است شیوة زندگی او “ مبارزه جویی ” باشد . این شیوة زندگی ممکن است از خلال تعاملات رقابتی با همشیرهای 1 خود در کودکی حاصل شده باشد ، لذا در اینجا نقش والدین در ایجاد یک جو رقابتی و در نهایت شیوه زندگی “ مبارزه جویانه ” محرز است .

3ـ شیوة زندگی فرد نگرش هایی را که او نسبت به خودش و یا مردم دارد منعکس می کند . برای فهمیدن شیوه زندگی خود بهترین راه پرسیدن از خاطرات اولیه فرد است . اینکه آیا والدین جو دوستانه یا خصمانه ای را بر منظومه خانواده حاکم کرده باشند و یا روابط میان کودک با همشیرهای او چگونه باشد در انتخاب شغل آیندة او تاثیر می گذارد .

4ـ تحقیقات چندی بر نظریه آدلر ترتیب تولد را در گزینش شغل آینده بررسی کرده اند ،‌ آدلر ( 1964 ) معتقد است به اینکه چگونگی درک کودک از موقعیت خود در خانواده و والدین و همشیرهای او بر شیوة زندگی اش تاثیر می گذارد .

5ـ مساله مهم دیگری که در نظریه آدلر تاکید می شود ، تشویق کودک بجای ناامید کردن اوست . ناامیدی زمانی رخ می دهد که کودک احساس تعلق نکند و یا احساس کند که همشیرهای او در مدرسه و یا ورزش از او برتر هستند ،‌ این احساسات منجر به ایجاد حقارت در کودک می شود . کودکانی که با احساس حقارت پرورش یابند احساس می کنند اصلا” نمی توانند آنچه را که می خواهند انجام دهند ،‌ این احساس به راحتی در آینده به حوزة شغلی آنها منتقل می شود و در کار هم احساس بی کفایتی می کنند .

6ـ فردی که عقدة حقارت دارد ممکن است از انجام وظایف سنگین خودداری کند ، آموزش تکمیلی را رد کند و بر سرمقام با دیگران رقابت نکند .

7ـ‌ تعاملات اولیه با اعضای خانواده بر چگونگی انجام وظایف عشق ، روابط اجتماعی و کار تاثیر بی چون و چرا می گذارد .

8ـ والدین می توانند با طراحی اهداف روشن برای کودکان و آموزش مهارتهای تصمیم گیری از کودکی در انتخاب آگاهانه تر شغل آینده کودک خود قدم های مؤثری بردارند

نتیجه گیری و پیشنهادات

 

مداخلات والدین در زمینه های گوناگون آموزشی و تربیتی در آینده شغلی کودکان نقش به سزایی را ایفا می کند . والدین با بر آوردن نیازهای کودکان ، برقراری روابط گرم و صمیمانه و مبتنی بر محبت ، تشویق کودک به کنجکاوی و دستکاری های محیطی ، فراهم کردن امکانات به منظور تجربه عینی و ملموس موقعیت های یادگیری و مهارتی بخصوص در حوزة مشاغل ، دادن اطلاعات شغلی مناسب به کودکان در زمان و مکان لازم ، توجه به بازیهای کودکی چه انفرادی و چه گروهی و تشویق کودکان به همسان سازی و ایفای نقش های مناسب ،‌ سرمشق دهی و الگو بودن مناسب برای کودکان و هدف گزاری روشن و آموزش مهارتهای تصمیم گیری به آنها می توانند بطور آگاهانه و ثمر بخش به
طرح ریزی شغلی برای کودکان خود اقدام کنند .

 

پیشنهادات :

 

1ـ پژوهشهای آزمایشی و میدانی یا علی مقایسه ای به منظور بررسی الگوهای مختلف والدینی و تاثیر آن بر نوع و سطح مشاغلی که فرزندان آنها در آینده احراز می کنند می توانند تاییدی بر مبانی نظری ارائه شده باشد . امید است که پژوهشگران در آینده به این امر اهتمام ورزند .

2ـ نظریه های دیگر رشد شغلی نیز از نقطه نظر راهبردهای اجرایی برای راهنمایی والدین در طرح ریزی شغلی فرزندان مدنظر قرار گیرد .

3ـ‌ به والدین آگاهی داده شود که آنها می توانند با کنترل یک سری متغیرها بصورت ارادی و خودخواسته تا حدود زیادی آینده شغلی کودکان را طراحی و ترسیم کنند و نقش عوامل تصادفی و فرهنگی ،‌ اجتماعی به حداقل کاهش دهند .

4ـ در زمینه مشاغل خاصی که جامعه پیشتر بدانها نیازمند است با برگزاری سمینارها یا از طریق وسایل ارتباط جمعی والدین را تشویق کرد که به ایجاد رغبت های شغلی در زمینه های خاصی برای کودکان اهتمام ورزند .

منابع و مآخذ

منابع فارسی :

      v        شفیع آبادی ، عبداله ( 1381 ) ، راهنمایی و مشاوره شغلی و حرفه ای و نظریه های انتخاب شغل ، تهران : انتشارات رشد .

      v        شفیع آبادی ، عبداله ( 1374 ) ، راهنمایی تحصیلی و شغلی ، تهران ، انتشارات دانشگاه پیام نور .

      v        شفیع آبادی ،‌ عبداله ( 1382 ) ، توانبخشی شغلی و حرفه ای معلولین ، تهران ، انتشارات جنگل .

      v        شفیع آبادی ، عبداله ( 1376 ) ، فنون تربیت کودک ، تهران ، انتشارات سمت .

 

منابع لاتین

1- Bordin . E.S / Nachmann . B . &  segal.s.j. ( 1963 ) . An articulated framework for Vocational development . journal of counseling psychology

2-  Carney & well ( 1995 ) Discover the career within you . california :

 Brooke/cole Publishing company .

( 1969 ) Vocational Psychology . Newyork : Mac GrawHill     Crites j.o 3-

Book company

4- Franklin | L . ( 2003 ) . An Introduction to workplace counselling macmillan | palgrave .

5- Gordon | V . N . ( 1984 ) . The career undecided college student . sprigfield |

 IL : charles c. Thomas .

6- Sharf . Richard : S ( 1992 ) Applying career development theory to counseling .

California | pacific Grove : Books / cole publishing company

 7- Super . D . E ( 1975 ) . the psychology of careers . New york : Harper & Row

8- Super D.E ( 1990 ) . life – space appreach to career develoment . Ind .

Brown | 1 – Brooks . & Assoc

 9- www . tamu – commerce . edu/coun seling/ta – Ga/images/cc%201

سیستم انبارداری آنلاین سامانه انبارداری سیستم انبارداری سامانه انبارداری آنلاین سیستم انبار سامانه انبار سیستم انبار آنلاین سامانه انبار نرم افزار انبارداری آنلاین نرم افزار انبارداری انبارداری تحت وب سیستم انبار تحت وب سیستم مدیریت چند انبار کاردکس کالا کاردکس کالا در انبار طبقه بندی انبار مدیریت درخواست های PM کدینگ کالا مدیریت درخواست های کاردکس مالی کالا در انبار کاردکس مالی رسید انبار رسید ورود کالا به انبار حواله انبار حواله خروج کالا از انبار درخواست کالا از انبار ثبت درخواست از انبار درخواست خرید کالا ثبت درخواست خرید کالا درخواست بازگشت کالا بازگشت کالا به انبار انتقالی بین انبارها جابجائی کالا بین انبارها رسید انبار مستقیم ثبت کالا در انبار مستقیم موجودی کالا در انبار بروزرسانی خودکار موجودی کالا نقطه سفارش کالا نقطه سفارش نقطه سفارش کالا در انبار سیستم چند انباره مدیریت چند انبار سیستم تحت وب انبار انبار وب بیس حسابداری انبار جانمائی کالا در انبار افتتاح انبار