بررسی میزان استفاده از اینترنت و پیامدهای روانی اجتماعی آن در دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد

فرح انگیز نادمی
کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی از دانشگاه تهران

مصطفی سعیدی رضوانی
دانشجوی رشته مهندسی کامپیوتر
کلید واژه : وابستگی به اینترنت _ پیامد های روانی- اجتماعی اینترنت _دانشگاه آزاد اسلامی _ مشهد
چکیده

بررسی میزان استفاده از اینترنت و پیامدهای روانی – اجتماعی آن در دانشجویان دانشگاه آزاد مشهد مورد توجه این پژوهش بوده است . در بین مسائل و مشکلات روانی – اجتماعی جوانان اعتیاد اینترنتی از موارد مهم و اساسی است که مانند تمام اعتیادهای دیگر با علائمی از قبیل اضطراب | احساس تنهایی | افسردگی | کج خلقی | ضعف اعتماد به نفس و ... همراه است . این نوع اعتیاد نیز نه فقط پیامدهای روانی – اجتماعی دارد بلکه در جنبه های جسمی | مالی و فرهنگی نیز آسیب های زیادی را بر جوانان تحمیل می کند . در هر یک از علوم مختلف نظریه هایی زیادی برای اعتیاد به اینترنت مطرح شده است ولی هنوز هیچ یک قادر به تبدیل کلیه رفتارهای اعتیاد گونه نشده است . از جمله این نظریه ها | نظریه های 1- زیستی – پزشکی 2- روانکاوی 3- رفتاری 4- شناختی 5- شناختی – رفتاری 6- کنترل اجتماعی می باشد2 .اعتیاد اینترنتی برای اولین بار توسط روانشناسی به نام گلد برگ3 (1995) کشف شد و چون این مسئله خاص عصر اطلاعات است و چند سالی ( حدودا 11 سال ) از کشف آن نمی گذرد | تا کنون تحقیقات گسترده و چشمگیری در این زمینه صورت نگرفته است . در اینجا به ذکر نام محققینی که در این مورد تحقیقاتی انجام دادند می پردازیم4 : اندرسون5 (2001) – اورزاک6 (1999) – تحقیقی در دانشگاه کارنجی ملون7 (1998) – گلد برگ (1998) – یونگ8 (1997) – شرر9 ( 1997) – باب آفونسو10 (1990) . هدف غایی پژوهش شناخت وضعیت دانشجویان دختر و پسر در میزان استفاده از اینترنت به منظور بهره گیری از نتایج آن در برنامه ریزیهای اصولی در کشوربود و اهداف کلی آن عبارت بود از:1 -بررسی میزان وابستگی به اینترنت در بین جوانان بر حسب متغیرهای سن | جنس | میزان تحصیلات و وضعیت شغلی والدین | تعداد افراد خانواده و ترتیب تولد .2- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت با میزان متغیرهای اعتماد به نفس | اضطراب و احساس تنهایی در آنان.
3- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و کاربری مشکل زا از اینترنت. اهداف جزئی بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و تنهایی عاطفی | تنهایی اجتماعی | منافع اجتماعی و تغییرات در خلق | کاربرد اجباری در اینترنت | صرف وقت زیاد در اینترنت | مشکلات ناشی از کناره گیری از اینترنت و مشکلات شخصی | اجتماعی | حرفه ای | حاصل از اینترنت در آنان بود . روش تحقیق پیمایشی و همبستگی است و جامعه آماری کلیه دانشجویان (25-19 سال ) دانشگاه آزاد شهر مشهد ( 1004 نفر ) و حجم نمونه 200 نفر بود که با روش نمونه گیری تصادفی ( با استفاده از جدول اعداد تصادفی ) انتخاب شدند .برای تجزیه – تحلیل داده ها نیز از شاخصهای توصیفی ‌آماری از جمله میانگین | انحراف استاندارد و جدول توزیع فراوانی و آزمونهای آمار استنباطی مانند آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن | آزمون F | آزمون T و ‌‌آزمون تعقیبی توکی ( HSD) استفاده شد.1 ابزارهای پژوهش شش پرسشنامه بود که یکی از آنها محقق ساخته و بقیه از آزمونهای معتبر و استاندارد جهانی بود2 . اصلی ترین نتیجه ای که این پژوهش بدان دست یافته است این است که 77 درصد از دانشجویان در ریسک اعتیاد به اینترنت هستند و 14 درصد از دانشجویان وابستگی به اینترنت تاثیر مهمی بر کارکرد آنان داشته است و فقط در 9 درصد از دانشجویان اینترنت تاثیری نداشته است. از نتایج دیگر این تحقیق: وابستگی به اینترنت به نحو معنا داری در دانشجویان پسر بیشتر از دانشجویان دختر است. میزان وابستگی به اینترنت در فرزندان دارای والدین با تحصیلات بالا ( لیسانس و فوق لیسانس به بالا ) به نحو معنا داری نسبت به سایر گروهها بیشتر است. میانگین وابستگی به اینترنت در جوانان دارای والدین شاغل دائمی به نحو معنا داری از سایر گروهها بیشتر است ( اشتغال دائمی مادر و عدم حضور او به مدت طولانی در منزل می تواند یکی از دلایل گرایش جوانان به سوی اعتیاد به اینترنت باشد). تمامی سیزده فرضیه ای پژوهش تأیید شد. یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر بود احساس تنهایی (تنهایی عاطفی و تنهایی اجتماعی ) | اضطراب | ضعف اعتماد به نفس و کاربری مشکل از اینترنت در ‌آنان به طور معنا داری بیشتر بود . همین طور میزان وابستگی به اینترنت| میزان احساس تنهایی ( تنهایی عاطفی و تنهایی اجتماعی )| میزان صرف وقت زیاد در اینترنت تغییرات در خلق ( حاصل از اینترنت ) و مشکلاتی شخصی | اجتماعی و حرفه ای دانشجویان پسر به نحو معنا داری از دانشجویان دختر بیشتر بود . نمونه پیشنهادات کاربردی در این زمینه : برگزاری کلاسهای آموزش مهارت های زندگی برای دانشجویان بخصوص گروههای در معرض خطر جهت افزایش توان حل مساله در انان | مقابله با استرس ها | ارتباط موثر | تفکر منطقی و ... تا بتوانند با استفاده از راهکارهای مقابله ای سالم در مقابل مشکلات مقاومت کنند و شیوه های کارآمد تر جایگزین شیوه های پیشین خود ( استفاده بیش از حد از اینترنت ) نمایند| فیلتر گذاری بر روی سایتهای غیر مجاز توسط مخابرات به نحوی که شکستن این فیلترها به هیچ وجه مقدور نباشد | نظارت بیشتر بر نحوه عملکرد کافی نت ها | آشنا کردن والدین با پیامدهای منفی حاصل از استفاده نابجا از اینترنت موجب نظارت و کنترل حساب شده و دقیق آنان بر روی فعالیت های فرزندشان می شود | افزایش سطح آگاهی والدین | مدیران مدارس و رؤسای دانشگاهها جهت شیوه های برخورد صحیح با نوجوانان و جوانان و جذب آنان| برگزاری کلاسهای آموزشی | علمی | مذهبی | تفریحی و شاد و انجام مسابقات مختلف ورزشی توسط سازمان ملی جوانان | دانشگاهها و ... با هزینه کم که موجبات جلب نوجوانان و جوانان را به این گونه برنامه های سازنده فراهم آورد. و آنان را از روی آوردن به فعالیت های آسیب زا باز دارد.

مقدمه و بیان مساله :
استفاده از اینترنت بطور وسیع در جوامع گسترش پیدا کرده و با تمامی جنبه‌های زندگی از جمله مدرسه، محل کار، خدمات بانکی، تجارت، پرداخت مالیات و حتی رأی گیری تلفیق شده است (شیلد 2000‌) مهمترین تغییراتی که این فن آوری به‌وجود آورده به وسیله مارشال مک لوهان در یک عبارت خلاصه شده است و آن تبدیل جهان به یک دهکده‌ی جهانی است. بدین معنی که مردم نقاط مختلف در کشورهای سراسر کره‌ی زمین به مثابه یک دهکده ، امکان برقراری ارتباط با یکدیگر و اطلاع از اخبار و رویدادهای جهانی را دارند. کشور ما از نظر بهره‌مندی از اینترنت در بین 178 کشور جهان رتبه 87 را دارد که براساس طبقه‌بندی اتحادیه جهانی مخابرات جزء کشورهای حد متوسط استفاده کننده از اینترنت به شمار می‌رود.
همزمان با دسترسی گسترده ی افراد به اینترنت، شاهد نوع جدیدی از اعتیاد یعنی اعتیاد اینترنتی هستیم که مسئله‌ی اصلی و خاص عصر اطلاعات است. همانند تمامی انواع دیگر اعتیادها، اعتیاد به اینترنت نیز با علائمی همراه است که از آن قبیل می توان افسردگی، کج خلقی، احساس تنهایی، اضطراب، ناآرامی و ... را نام برد.
اگر چند سال به عقب برگردیم می بینیم از مهمترین تفریحات پدران و مادران ما استفاده از فضای سبز جنگلها و همزیستی با طبیعت زیبا بود. اما اگر حال به زمان خود برگردیم متاسفانه دربعضی از خانه ها شاهد صحنه های ناراحت کننده و نگران کننده خواهیم بود از جمله به خواب رفتن جوانان عزیز روبروی مانیتورهای روشن و همین طور اینکه خانم خانه به جای اقدام به تربیت فرزندان و خانه داری که یکی از مهمترین وظایف اوست مشغول پرسه زنی در اتاق های مختلف چت و پیدات کردن دوستی جدید و ... این مناظر و صحنه ها قطعاً پیامدهای ناخوشایندی را به همراه خود خواهد آورد.
مسئله مهم در این پژوهش این است که مشخص شود، اینترنت در زندگی دختران و پسران جوان چه کار کرده است و چه پیامدهای روانی- اجتماعی در زندگی آنان دارد؟

اهمیت و ضرورت پژوهش:
در سپیده دم هزاره سوم شاهد تحولات شگرف فن آوری و تاثیرات فرهنگی، اجتماعی و حرفه‌ای ناشی از آن هستیم. انقلاب الکترونیک، انفجار اطلاعات و انقلاب رایانه‌ای، تفاوت کمی و کیفی بسیاری در جهان نسبت به دو دهه پیش با خود به همراه آورده است و آن تبدیل جهان به یک کلبه واحد است. چالش انگیزترین، جذاب ترین و مهم‌ترین تحولات، تحولی است که در زمینه رایانه و اطلاع‌رسانی صورت گرفته است.مطالعات اخیر نشان می‌دهد که استفاده از اینترنت، سبب ایجاد احساس ناکامی، تنهایی، اضطراب و به طور کلی کاهش سلامت روانی می‌شود . اشخاصی که از اینترنت بیشتر استفاده می‌کنند علاوه بر آن که بر زندگی خانوادگی آنها تاثیر منفی می‌گذارد، زمان کمتری با خانواده صحبت می‌کنند و احساس تنهایی، افسردگی، کمبود عزت نفس و... در آنها بیشتر می‌شود .
این افراد از جنبه‌های مالی و جسمی و فرهنگی نیز آسیب های بیشتری را پذیرا می‌شوند. بنابراین لازم است که در وهله اول مسئولان و در وهله دوم خانواده ها به این مسئله مهم توجه خاصی نمایند تا بتوانند نقش اساسی در رفع مشکل مذکور داشته باشند. در پژوهش حاضر سعی بر این است که به پاره‌ای از مسایل موجود در این زمینه پاسخ داده شود.

اهداف پژوهش

الف) هدف غایی: شناخت وضعیت دانشجویان دختر و پسر در میزان استفاده از اینترنت به‌منظور بهره‌گیری ازنتایج آن در برنامه‌ریزی های اصولی در کشور.

ب) اهداف کلی:
1- بررسی میزان وابستگی به اینترنت در بین جوانان برحسب متغیرهای سن، جنس، میزان تحصیلات و وضعیت
شغلی والدین، تعداد افراد خانواده و ترتیب تولد.
2- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و احساس تنهایی در آنان.
3- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و میزان اضطراب در آنان.
4- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و میزان اعتماد به نفس در آنان.
5- بررسی تفاوت میان دانشجویان دختر و پسر در میزان استفاده از اینترنت.
6- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان ازاینترنت و کاربری مشکل زا در اینترنت.

ج) اهداف جزیی:
1- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و تنهایی عاطفی در آنان.
2- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و تنهایی اجتماعی در آنان.
3- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و منافع اجتماعی (حاصل از اینترنت) در آنان.
4- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و تغییرات در خلق و خوی آنان.
5- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و کاربرد اجباری در اینترنت.
6- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و صرف وقت زیاد (در اینترنت).
7- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و مشکلات ناشی از کناره‌گیری از اینترنت.
8- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و کنترل بین فردی.
9- بررسی رابطه میزان استفاده جوانان از اینترنت و مشکلات شخصی- اجتماعی و حرفه‌ای در آنان.

فرضیه های پژوهش:
الف) فرضیه اصلی: بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و نابسامانیهای روانی- اجتماعی حاصل از آن رابطه
مستقیم وجود دارد.

ب) فرضیه های فرعی :
1- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و احساس تنهایی در آنان همبستگی مثبت وجود دارد.
2- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و احساس تنهایی عاطفی درآنان همبستگی مثبت وجود دارد.
3- بین میزان استفاده جوانان ازاینترنت و احساس تنهایی اجتماعی درآنان همبستگی¬ مثبت¬ وجود دارد.
4- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و میزان اضطراب در آنان همبستگی مثبت وجود دارد.
5- بین ¬میزان استفاده جوانان از اینترنت و میزان اعتماد به نفس درآنان همبستگی مثبت وجود دارد.
6- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کاربری مشکل زا در اینترنت همبستگی مثبت وجود دارد.
7- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و منافع اجتماعی همبستگی مثبت وجود دارد.
8- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و تغییرات در خلق همبستگی مثبت وجود دارد.
9- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کاربرد اجباری (از اینترنت) همبستگی مثبت وجود دارد.
10- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و صرف وقت زیاد در اینترنت همبستگی مثبت وجود دارد.
11- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کناره‌گیری (از اینترنت) همبستگی مثبت وجود دارد.
12- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کنترل بین فردی همبستگی مثبت وجود دارد.
13- بین میزان استفاده جوانان ازاینترنت ومشکلات شخصی، اجتماعی وحرفه‌ای درآنان همبستگی مثبت وجود¬ دارد.

سئوال های پژوهش:
1-میزان وابستگی به اینترنت در جوانان چقدر است؟
2- میزان وابستگی به اینترنت در بین جوانان برحسب متغیرهای سن، جنس، سال تحصیلی، میزان تحصیلات و وضعیت شغلی والدین، تعدادافراد خانواده و تربیت تولد چگونه است؟
3- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در وابستگی به اینترنت برحسب متغیرهای سن، جنس، سال تحصیلی، میزان تحصیلات و وضعیت تحصیلی والدین، تعداد افراد خانواده و تربیت تولد تفاوت معنادار وجود دارد؟
4- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در میزان استفاده از اینترنت تفاوت معنادار وجود دارد؟
5- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در میزان تنهایی عاطفی تفاوت معنادار وجود دارد؟
6- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در میزان تنهایی اجتماعی تفاوت معنادار وجود دارد؟
7- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در میزان اضطراب تفاوت معنادار وجود دارد؟
8- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در میزان اعتماد به نفس در آنان تفاوت معنادار وجود دارد؟
9- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در منافع اجتماعی (حاصل از اینترنت) تفاوت معنادار وجود دارد؟
10- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در تغییرات در خلق (حاصل از اینترنت) تفاوت معنادار وجود دارد؟
11- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در کاربرد اجباری (حاصل از اینترنت) تفاوت معنادار وجود دارد؟
12- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در صرف وقت زیاد (حاصل از اینترنت) تفاوت معنادار وجود دارد؟
13- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در کناره‌گیری تفاوت معنادار وجود دارد؟
14- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در کنترل بین فردی تفاوت معنادار وجود دارد؟
15- آیا بین دانشجویان دختر و پسر در پیامدهای منفی حاصل از اینترنت تفاوت معنادار وجود دارد؟

پیشینه پژوهش:

الف) دیدگاهها و نظریه ها در تبیین اعتیاد اینترنتی:
در هر یک از علوم مختلف نظریه‌های زیاد برای اختلال اعتیاد به اینترنت مطرح شده است ولی هنوز هیچ نظریه و دیدگاهی که قادر به تبیین کلیه رفتارهایی اعتیاد گونه باشد مطرح نشده است. مواردی از این نظریه ها عبارتند از:
1- نظریه زیستی- پزشکی: این نظریه بر عواملی ارثی و مادرزادی در زمینه بی توازنی مغزی و انتقال دهنده های عصبی تاکید دارد. بنابراین ممکن است یک کروموزوم، هورمون، افزایش یا کاهش مواد شیمیایی با اشکال در انتقال دهنده های عصبی که تنظیم کننده فعالیت‌های مغز و بقیه نظام عصبی است، باعث شود فرد آسیب پذیری به اعتیاد داشته باشد که در زمینه اینترنت نیز صدق می‌کند.
2- نظریه روان کاوی: این نظریه اعتیاد را در آسیب های دوره کودکی و در ارتباط با صفات شخصیتی معین با اختلالات دیگر و آمادگی های روانشناختی ارثی در نظر می‌گیرد. (سو1، 1994) در این زمینه سو (1994) الگوی آمادگی- استرس را مطرح می‌کند. بعضی افراد به علت عوامل گوناگون ممکن است آمادگی بیشتری را برای اعتیاد به یک چیز مثلا الکل، هروئین، قماربازی، خرید کردن، بازیهای رایانه‌ای و بالاخره اینترنت داشته باشد. اگرچه بعضی از این افراد ممکن است در تمام عمر به چیزی معتاد نشوند، اما اگر عوامل استرس زا در زمان معین آنها را تحت فشار قرار دهد،ممکن است به اعتیاد روی بیاورند. بنابراین اگر ترکیب مناسبی از زمان ، شخص و واقعه فراهم شود، فرد ممکن است به اینترنت معتاد شود.
3- نظریه رفتاری: این نظریه براساس مطالعات اسکینر2 و براساس شرطی سازی کنشگر تکیه دارد، که در آن شخص رفتار معینی را انجام میدهد و برای انجام این رفتار پاداش دریافت می‌کند و تقویت می‌شود . اگر فرد یاد بگیرد که چیزی مانند اینترنت می‌تواند برای او شرایطی فراهم کند که از واقعیت فرار کند، احتمالا در آینده نیز به این کار مبادرت خواهد ورزید. این کار برای او عامل تقویت کننده خواهد بود و به صورت چرخه ای عمل کرده و باعث افزایش رفتار خواهد شود. براون و همکاران3 (1989) با توجه به اصول تقویت مثبت که در نظریه شرطی شدن فعال مطرح است. پس از بررسی 21 بازی، به این نتیجه حاصل رسیدند که طراحان بازیهای رایانه‌ای به اصول شرطی کردن توجه داشته‌اند و در جریان یادگیری بازی دست به تقویت و پاداش بازیگران می‌زنند.
4- نظریه شناختی: این دیدگاه تاکید ویژه‌ای بر شخص به عنوان پردازش کننده اطلاعات دارد و اختلال اعتیاد به اینترنت برآمده از شناخت های معیوب و یا پردازش معیوب شناختی است و درمان آن مبتنی بر تصحیح فرآیند شناخت های معیوب است. (دیویس 2001، بک 1995، یانک 1999)
5- نظریه شناختی رفتاری: در دهه گذشته، درمان شناختی- رفتاری توجه زیادی را به خود جلب نموده است. رویکردها و فنون درمانی جدید، به نحو مستمر گسترش یافته است و به جهان بالینی معرفی شده‌اند. در این دیدگاه اعتیاد بر این است که اختلال اعتیاد به اینترنت از مشکل شناختی فرد همراه با رفتارهایی که یا پاسخ غیر سازشی را حفظ می‌کند یا شدت آن را افزایش می دهد، ناشی می‌شود. به‌نظر دیویس (1999) اگرچه نشانه‌های مسلط اختلال عاطفی و رفتاری است اما نشان های شناختی در واقع تاثیر فراوانی دارند و می‌توانند نشانه‌های رفتاری و عاطفی را ایجاد نمایند برعکس باورهای غیر منطقی و غیر سازشی مانند این موضوع که فرد فقط در اینترنت قدرت کنترل دارد، فقط در آنجا برای خود کسی است و فقط در آنجا قابل احترام است نمونه‌هایی از افکار شناختی مشکل زا در زمینه «خود» هستند.
باورهای غیر منطقی دیگر مانند: هیچکس در بیرون از اینترنت از من خوشش نمی‌آید. یا اینترنت تنها جایی است که واقعاً می‌شود مردم را شناخت و هر کسی به نوعی به اینترنت آلوده است و مانند آن، افکار شناختی مشکل زا در زمینه «دنیا» هستند.
6- نظریه کنترل اجتماعی: هیرشی واضح این نظریه می‌گوید: «عاملی که باعث جلوگیری از رفتارهای انحرافی نوجوانان و جوانان می شود، «پیوند اجتماعی» است. به اعتقاد هیرشی، پیوندهای اجتماعی دارای چهار عنصر اصلی دلبستگی، تعهد، مشغولیت و اعتقادات. ضعف هر یک از این چهار عنصر در فرد می‌تواند موجب بروز رفتارهای انحرافی او شود.
ب) نتایج برخی از مطالعات و تحقیقات تجربی درباره اعتیاد اینترنتی:
در سال 1995 میلادی روان‌شناسی به نام گلدبرگ ، اعتیاد جدیدی را کشف کرد. او با مردمی روبرو می‌شد که برای دیدن مانیتور کامپیوترشان خانواده را رها کرده‌اند. اینها در بسیاری از موارد ترجیح می‌دادند وقت خود را با کامپیوتر و در سایت های مختلف اینترنت بگذرانند. به این ترتیب او اعتیاد جدیدی را کشف کرد و به تدریج محققین جنبه‌های دیگر این اعتیاد را شناسایی نمودند.
گروهول (2003) طی تحقیقاتی که در خصوص دلایل گرایش افراد به اینترنت و استفاده اعتیاد آور به آن انجام داد، به این نتیجه رسید افرادی که وقت زیادی را صرف استفاده از کامپیوتر می‌کنند کسانی هستند که در زندگی با مشکلاتی مواجهند. در واقع این افراد چون رغبتی به برخورد با مشکلاتشان در زندگی ندارند و مایل نیستند که حتی با آنها روبرو شوند به فعالیت اعتیاد آور در اینترنت می‌پردازند.
بر اساس نتایج مطالعه اندرسون (2001) بر روی دانشجویان 10 درصد از پاسخگویان دارای معیارهای اعتیاد به اینترنت بوده‌اند و اکثریت کسانی که استفاده اعتیاد آور از اینترنت داشتند را مردان تشکیل داده بودند.
اورزاک طی مطالعه‌ای که در سال 1999 انجام داد دریافت افرادی که دچار اعتیاد اینترنتی هستند به سادگی خسته و ملول می‌شوند. همچنین این افراد کمرو، تنها، خجالتی و دچار افسردگی یا انواع دیگر اعتیاد ها هستند.
کرات در سال 1999 در مطالعاتش به این نتیجه رسید که نوجوانانی که از تماس های اجتماعی کناره‌گیری می کنند، از اینترنت به عنوان ابزاری برای فرار از واقعیت استفاده می‌کنند.
بر اساس تحقیق گلدبرگ (1998) اعتیاد اینترنتی عبارت است از استفاده بیمارگونه و وسواسی از اینترنت که معیارهایی همچون تحمل و علائم کناره‌گیری (که شامل افسردگی، احساس تنهایی، اضطراب، ضعف اعتماد به نفس و... می‌باشد) از شاخصه‌های مهم آن هستند.
بر اساس تحقیقی (1998) که در دانشگاه کارنجی ملون انجام گرفته است معلوم شد، استفاده از اینترنت به صورت قابل توجهی احساس تنهایی و بی پناهی افراد را افزایش می‌دهد و سلامت روانی کلی افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
یونگ (1998) در مطالعه‌ای که بر روی معتادان به اینترنت انجام داد به این نتیجه رسید که افراد با موقعیت اقتصادی و اجتماعی بالاتر، و نیز افراد دارای تحصیلات بالاتر، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.
شرر (1997) در تحقیقات خود بر روی دانشجویان دانشگاهها، متوسط استفاده افراد وابسته به اینترنت را 11 ساعت در هفته شناسایی کرده است. همچنین او در این تحقیقات دریافت که 72 درصد از وابسته‌ها را مردان تشکیل می‌دهند.
بر اساس نتایج مطالعه‌ی یونگ در سال 1997، 5 تا 10 درصد از جمعیت آن لاین جهان در زمان مطالعه‌ی وی، معتاد به اینترنت بوده‌اند و 54 درصد از معتادان سابقه‌ی افسردگی و 34 درصد از آنها نیز سابقه اضطراب و نگرانی داشته‌اند
یونگ (1996) در مطالعه اش پیرامون اعتیاد اینترنتی به این نتیجه رسید که بروز اعتیاد اینترنتی ریشه در هفت دلیل اصلی دارد که عبارتند از: نارضایی از زندگی زناشویی، مشکلات کاری، مشکلات مالی، عدم امنیت، اضطراب، دعوا های خانوادگی، و زندگی محدود اجتماعی.
باب آفونسو در سال 1990 اظهار کرد علاوه بر آن که اینترنت در بین مردم به عنوان یک فن آوری شگفت‌آور جای گرفته، اما به‌شدت به مهارتهای اجتماعی افراد از قبیل توان مقابله با مشکلات اثر منفی دارد.
شیوه اجرای تحقیق:
نظر به اینکه در این پژوهش وضعیت موجود بررسی شده است لذا تحقیق حاضر از نوع پیمایشی و از نوع همبستگی است. (بر اساس نظر سرمد و همکاران، 1379) در این تحقیق نحوه‌ی اجرای آزمون بدین ترتیب بود که ابتدا پرسشنامه‌ها در بین دانشجویان توزیع می‌گردید. سپس توضیحات لازم به آنان درباره نحوه پاسخگویی به سئوالات پرسشنامه داده می‌شد. ابتدا به طور آزمایشی پرسشنامه به طور تصادفی به 40 دانشجو (20 دختر و 20 پسر) داده شد تا اگر احتمالاً مواردی از سئوالات پرسشنامه واضح نباشد مشخص شود (تعیین روایی) لازم به تذکر است که در این تحقیق با پیش‌بینی افت آزمودنیها، پرسشنامه بیش از تعداد لازم (60 مورد اضافه) در بین دانشجویان توزیع گردید که در نهایت 200 پرسشنامه قابل‌قبول بود و در تحلیل داده‌ها مورد استفاده قرار گرفت.

جامعه آماری
این پژوهش کلیه دانشجویان دختر و پسر (25-19 سال) (1004 نفر) رشته کامپیوتر (نرم‌افزار و سخت‌افزار) دانشگاه آزاد ورودی سالهای 81 تا 84 می‌باشند.
تعداد 200 نفر از این دانشجویان به عنوان حجم نمونه مورد پرسش قرار گرفتند، که این تعداد افراد نمونه بر اساس جدول نسبت به حجم جامعه و نمونه (ارقامی 1380) تعیین شده است. شیوه نمونه‌گیری در این پژوهش به این صورت بود که از میان دانشجویان دختر و پسر رشته کامپیوتر دانشگاه آزاد واحد مشهد ورودی سالهای 81 تا 84 تعداد 100 نفر دختر و 100 نفر پسر به صورت تصادفی انتخاب شدند که به سئوالات پرسشنامه پاسخ دهند. در تعیین تعداد نمونه به نوع روش تحقیق هم توجه شد.

ابزارهای مورد استفاده در این پژوهش 6 پرسشنامه بود که عبارت بودند از:
1- پرسشنامه جمعیت شناختی: که اطلاعاتی در مورد ویژگی‌های مختلف آزمودنی ها مانند سن، جنس، میزان تحصیلات و وضعیت شغلی والدین آنها و... ارائه می‌دهد.
2- پرسشنامه وابستگی به اینترنت (دیویس 2001) : یک ابزار 20 سئوالی است که میزان و شدت اعتیاد به اینترنت را تعیین می‌کند. دامنه نمرات بین 0 تا 100 است که نمرات بالاتر نشانه اعتیاد به اینترنت بیشتر است. دامنه نمرات بین 0 تا 100 است که نمرات بالاتر نشانه اعتیاد به اینترنت بیشتر است. برای هر سئوال نمره‌ای بین0 (کاملاً مخالف) تا 5 (کاملاً موافق) در نظر گرفته شده است. در بررسی حاضر ضریب آلفای کرونباخ 86/0 می باشد، که نشانگر ثبات بالای این آزمون می‌باشد.
3- پرسشنامه کاربری مشکل زا از اینترنت (GPIUS): یک ابزار 29 سئوالی است که به اندازه‌گیری آسیب های احتمالی کلی ناشی از اعتیاد به اینترنت می‌پردازد. این پرسشنامه هفت بعد از کاربری مشکل زا از اینترنت را می سنجد که 6 عامل مربوط به مشکلات کلی و یک عامل مربوط به پیامدهای منفی (مشکلات شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای) می‌باشد. این 6 عامل مربوط عبارتند از: 1- تغییرات در خلق 2- منافع اجتماعی (شامل منافعی که از اینترنت حاصل می‌شود ) 3- کاربرد اجباری (ناتوانی در کنترل، توقف یا کاهش استفاده از اینترنت همراه با احساس گناه) 4- صرف وقت زیاد 5- کناره‌گیری 6- کنترل بین فردی (احساس اجتماعی بودن در زمان اینترنت). به هر سئوال 1 تا 5 نمره داده می‌شود . (از کاملاً مخالف =1 تا کاملاً موافق = 5). در بررسی حاضر، ضریب آلفای کرونباخ 96/0 می‌باشد که نشانگر ثبات بالای این آزمون می‌باشد.
4- پرسشنامه احساس تنهایی: که برگرفته از مقیاس تجدید نظر شده احساس تنهایی (UCLA) می‌باشد که به وسیله احساس تنهایی (تنهایی عاطفی و تنهایی اجتماعی) را اندازه می‌گیرد.
سازندگان اصلی این مقیاس شواهد معتبری بر قابل اطمینان بودن کارایی آن ارائه داده‌اند راسل و همکاران (1980) ضریب آلفایی معادل 88/0 گزارش داده‌اند. همبستگی خرده آزمون‌های این پرسشنامه با نمره کل در حد رضایت بخش و بین 71/0 تا 76/0 گزارش شده است. در بررسی حاضر ضریب پایانی این آزمون با روش آلفای کرونباخ 62/0 بدست آمد.
5- پرسشنامه اضطراب زونگ: که میزان اضطراب افراد را اندازه‌گیری می‌کند. ثبات این آزمون با ضریب آلفای کرونباخ 79/0 می‌باشد.
6- پرسشنامه عزت نفس کوپر اسمیت: این مقیاس دارای 58 سئوال است که 8 سئوال آن یعنی شماره‌های (6-13-20-27-34-41-48-55) دروغ سنج است و 50 سئوال آن به چهار خرده مقیاس عزت نفس کلی- عزت نفس اجتماعی همسالان، عزت نفس خانوادگی (والدین) و عزت نفس تحصیلی (آموزشگاه) تقسیم شده است.
شیوه ارزیابی نمره گذاری این آزمون به صورت صفر و یک است به این معنا که 19 سئوال پاسخ بلی، یک نمره و پاسخ خیر، صفر می‌گردد. نمره گذاری بقیه سئوالات به صورت معکوس است یعنی پاسخ خیر آنها، یک نمره و پاسخ بله، صفر می‌گردد. بدیهی است که حداقل نمره‌ای که یک فرد ممکن است بگیرد صفر و حداکثر 50 خواهد بود.
ضریب پایایی این پرسشنامه با استفاده از روش آلفای کرونباخ برابر 80% و با استفاده از روش تصنیف برابر با 73/0 و با روش گاتمن برابر 81/0 محاسبه گردید.

تعاریف مفهومی و عملیاتی اصطلاحات و متغیرها:
1- وابستگی رفتاری به اینترنت: الگوی غیر انطباقی از اینترنت و رایانه که موجب تخریب یا ناراحتی قابل ملاحظه از نظر بالینی می‌شود و با ویژگی‌های زیر تعیین می‌گردد:
الف) هزینه روز افزون برای اینترنت و موضوعات مربوط به آن
ب) احساس هیجانی ناخوشایند (مانند اضطراب، افسردگی و مانند آن در زمانی‌که فرد در تماس با اینترنت نیست).
ج) قابلیت تحمل و عادت کردن به اثرات در اینترنت بودن
و) افکار رفتاری مشکل زا
در این پژوهش وابستگی رفتاری به اینترنت از طریق آزمون اعتیاد به اینترنت (IAT) (دیویس 2001) اندازه‌گیری می‌شود .
2- احساس تنهایی: منظور احساس تنهایی و عاطفی و اجتماعی است. فردی دچار تنهایی عاطفی است که از روابط و وابستگی های شخصی خود با دیگران ناراضی باشد و کسی را ندارد که برای مهرورزی به او تکیه کند.
تنهایی اجتماعی در نتیجه احساس عدم عضویت در یک گروه و نداشتن فعالیت‌های مشترک با دیگران ایجاد می‌شود.
در این پژوهش احساس تنهایی از طریق نمره مقیاس تنهایی برگرفته شده از مقیاس تجدید نظر شده احساس تنهایی UCLA که به وسیله راسل و همکاران (1980) تهیه شده اندازه‌گیری می‌شود .
3- کاربری مشکل زا از اینترنت: آسیب های احتمالی کلی ناشی از اعتیاد به اینترنت را مشخص کند که توسط مقیاس کاربری مشکل زا (فراگیر) از اینترنت (GPIUS) اندازه‌گیری می‌شود .
4- عزت نفس: عزت نفس عبارت است از ارزشی که اطلاعات درون خود پنداره، برای فرد دارد و از اعتقادات فرد در مورد تمام ویژگی هایی که در او هست ناشی می‌شود (بیابان گرد، 1373). در این پژوهش با مقیاس کوپر اسمیت سنجیده می‌شود .
5- اضطراب: اضطراب یک احساس منتشر، بسیار ناخوشایند و اغلب مبهم دلواپسی است که با یک یا چند تا از احساس های جسمی همراه می‌گردد. مانند خالی شدن سر دل، تنگی قفسه سینه، تپش قلب، تعریق، سردرد، یا میل جبری ناگهانی برای دفع ادرار، بی‌قراری و میل برای حرکت.
در این پژوهش میزان اضطراب در افراد نمونه توسط آزمون اضطراب تایلر اندازه‌گیری می‌شود .
6- دانشجویان: دانشجویان رشته کامپیوتر (گرایش نرم‌افزار و سخت‌افزار) سال‌های اول تا چهارم (ورودی سالهای 81 تا 84) دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد می‌باشند.
در تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی آزمونها و آمار استنباطی استفاده شده است که عبارتند از:
1- روش پورسانت گیری (توصیف درصدها) و جداول توزیع فراوانی و نمودارها
2- شاخص‌های آماری از جمله میانگین، انحراف استاندارد و...
3- آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن برای آزمون همبستگی بین متغیر میزان استفاده از اینترنت و سایر متغیرها (چون گزینه ها در سئوالات پرسشنامه به صورت رتبه‌ای و یا بلی- خیر بود از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد).
4- آزمون F برای بررسی واریانس ها
5- آزمون T برای مقایسه میانگین های دو گروه مستقل (دختر و پسر) در متغیرهای مختلف ( برای بررسی معناداری تفاوت در بین آنها)
6- آزمون تعقیبی توکی (HSD) برای مقایسه‌های دو گروهی در دختران و پسران در متغیرهای مختلف (برای بررسی معناداری تفاوت در بین آنها). کلیه عملیات آماری با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شده است.

یافته های پژوهش:
الف) یافته های مربوط به فرضیه‌های پژوهش:
جدول شماره 1) خلاصه نتایج آزمون ضریب همبستگی اسپیرمن مربوط به فرضیه‌های پژوهش

فرضیه 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
ضریب همبستگی (r) 28/0 234/0 345/0 442/0 616/0 672/0 737/0 661/0 724/0 647/0 639/0 648/0 701/0
سطح معناداری P 000/0 002/0 000/0 000/0 000/0 000/0 000/0 000/0 000/0 000/0 000/0 000/0 000/0

با توجه به جدول شماره (1) از لحاظ آماری تمامی ضرایب همبستگی حداقل در سطح معناداری 00/0= P (و 01/0= ) معنادار می‌باشد. به این ترتیب می توان گفت نتیجه آزمون فرضیه ها چنین است:
1- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و احساس تنهایی در آنان همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد احساس تنهایی نیز در آنان بیشتر است و بالعکس. این نتیجه با تحقیق یونگ (1997) و نتایج تحقیق در دانشگاه کارنجی ملون (1998) همسو می‌باشد.
2 و 3- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و میزان احساس تنهایی عاطفی و تنهایی اجتماعی در آنان همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد میزان تنهایی عاطفی و تنهایی اجتماعی نیز در آنان بیشتر است و بالعکس.
4- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و میزان اضطراب در آنان همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد میزان اضطراب نیز در آنان بیشتر است و بالعکس. این نتیجه همسو با تحقیقات یونگ (1997) می‌باشد.
5- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و میزان اعتماد به نفس در آنان همبستگی منفی معنادار وجود دارد یعنی هر چه وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد میزان اعتماد به نفس در آنان کمتر است و بالعکس.
6- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کاربری مشکل زا در اینترنت همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد کاربری مشکل زا در آنان بیشتر است و بالعکس.
7- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و منافع اجتماعی و حاصل از اینترنت در آنان همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد منافع اجتماعی حاصل از اینترنت در آنان بیشتر است و بالعکس.
8- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و تغییرات در خلق در آنان همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد تغییرات در خلق و خوی آنان بیشتر است و بالعکس.
9- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کاربرد اجباری همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد کاربرد اجباری (در اینترنت) در آنان بیشتر است و بالعکس.
10- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و صرف وقت زیاد (در اینترنت) همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد صرف وقت در اینترنت بیشتر است و بالعکس
11- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کناره‌گیری همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد عوارض ناشی از کناره‌گیری از اینترنت در آنان بیشتر است و بالعکس.
12- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و کنترل بین فردی همبستگی مثبت وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد کنترل بین فردی در آنان بیشتر است و بالعکس.
13- بین میزان استفاده جوانان از اینترنت و مشکلات شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای در آنان همبستگی مثبت معنادار وجود دارد یعنی هر چه میزان وابستگی به اینترنت در جوانان بیشتر باشد مشکلات شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای در آنان بیشتر است و بالعکس.
ب) یافته های مربوط به سئوالات پژوهش
پاسخ سئوال 1): در این پژوهش 77 درصد از دانشجویان در ریسک اعتیاد به اینترنت هستند و در 14 درصد از دانشجویان وابستگی به اینترنت تأثیر مهمی بر کارکرد و آنان داشته است و در فقط 9 درصد از دانشجویان اینترنت تأثیری نداشته است. این نتیجه همسو می‌باشد با نتایج تحقیق یونگ (1997)
پاسخ سئوالات 2و3): بیشترین میانگین وابستگی به اینترنت در بین جوانان 24 سال می‌باشد (77/5= )
میانگین وابستگی به اینترنت در پسران (53= ) بیشتر از دختران (45= ) می‌باشد که با آزمون t این تفاوت معنادار است یعنی وابستگی به اینترنت به نحو معناداری در دانشجویان پسر بیشتر از دانشجویان دختر است. این نتیجه با نتایج تحقیقات شرر (1997) و تحقیقات اندرسون (2001) همسو می‌باشد.
میانگین وابستگی به اینترنت در دانشجویان سال دوم و سوم (30/65= ) بیشتر از دانشجویان سال اول و دانشجویان سال چهارم و پنجم می‌باشد که این تفاوت بر اساس آزمون تعقیبی توکی (HSD) معنادار است. یعنی وابستگی به اینترنت در دانشجویان سال دوم و سوم به نحو معناداری از سایر گروهها بیشتر است.
میانگین وابستگی به اینترنت در جوانان دارای پدران با تحصیلات فوق‌لیسانس و بیشتر (53= ) به نحو معناداری از میانگین سایر گروهها (با میزان تحصیلات دیگر) بیشتر است. همینطور میانگین وابستگی به اینترنت در جوانان دارای مادران با تحصیلات لیسانس و بیشتر (54= ) به نحو معناداری از میانگین سایر گروهها بیشتر است به عبارتی میزان وابستگی به اینترنت فرزندان دارای والدین با تحصیلات بالا (لیسانس و فوق‌لیسانس به بالا) نسبت به سایر گروهها بیشتر است. این نتیجه با تحقیق یونگ (1998) همسو می‌باشد.
بیشترین میانگین وابستگی به اینترنت در جوانان دارای والدین شاغل دائمی می‌باشد (50= )
بیشترین میانگین وابستگی به اینترنت در جوانان متعلق به خانواده‌های 5- 4 نفره می‌باشد (50= )
بیشترین وابستگی به اینترنت در فرزندان سوم خانواده (رتبه سوم) می‌باشد (52= )





جدول شماره 2) خلاصه نتایج آزمون t‌ مربوط به سئوالات پژوهش

سئوال تعداد میانگین انحراف استاندارد سطح معناداری مقدار t
4 دختر 85 05/45 79/14 001/0 43/3-
پسر 84 53 90/14
5 دختر 100 77/1 36/1 027/0 22/2-
پسر 99 32/2 07/2
6 دختر 100 70/1 77/1 031/0 17/2-
پسر 99 23/2 68/1
7 دختر 92 37 72/8 423/0 80/0-
پسر 96 02/38 57/9
8 دختر 92 58/29 83/8 962/0 04/0-
پسر 96 65/29 49/8
9 دختر 97 28/2 95/0 080/0 7/1-
پسر 99 53/2 1
10 دختر 96 91/1 73/0 002/0 11/3-
پسر 99 33/2 09/1
11 دختر 96 25/2 88/0 134/0 50/1-
پسر 97 48/2 25/1
12 دختر 96 75/2 03/1 023/0 29/2-
پسر 97 10/3 97/0
13 دختر 96 03/2 86/0 407/0 83/0-
پسر 97 14/2 02/1
14 دختر 97 54/2 81/0 146/0 46/1-
پسر 99 71/2 82/0
15 دختر 96 85/1 82/0 000/0 72/3-
پسر 98 32/2 93/0

در جدول 2) میانگین، انحراف استاندارد و مقدار t برای هر یک از گروههای دختر و پسر در رابطه با سئوالات 3 تا 14 پژوهش آمده است با توجه به داده های این جدول و سطح معنا داری (p) در 6 سئوال پژوهش (4-5-6-10-12-15) و بین دختر و پسر در مورد متغیرهای مختلف تفاوت معنادار وجود دارد در بقیه سئوالات تفاوت بین این دو گروه (دختر و پسر) در مورد متغیرهای مختلف از لحاظ آماری معنادار نبود.
پاسخ سئوالاتی که از لحاظ آماری بین دو گروه دختر و پسر در متغیرهای مختلف تفاوت معنادار بوده است.
پاسخ سئوال 4: بین دانشجویان دختر و پسر در میزان وابستگی به اینترنت تفاوت معنادار وجود دارد یعنی میزان وابستگی به اینترنت در پسران به نحو معنادار وجود دارد یعنی میزان وابستگی به اینترنت در پسران به نحو معناداری از دختران بیشتر است.
پاسخ سئوال 5: میزان احساس تنهایی عاطفی در دانشجویان پسر به نحو معناداری از دانشجویان دختر بیشتر است.
پاسخ سئوال 6: میزان احساس تنهایی اجتماعی در دانشجویان پسر به نحو معناداری از دانشجویان دختر بیشتر است.
پاسخ سئوال 10: تغییرات در خلق (حاصل از اینترنت) در دانشجویان پسر به نحو معناداری از دانشجویان دختر بیشتر است.
پاسخ سئوال 12: صرف وقت زیاد ( در اینترنت) در دانشجویان پسر به نحو معناداری از دانشجویان دختر بیشتر است.
پاسخ سئوال 15: پیامدهای منفی حاصل از اینترنت (مانند مشکلات شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای) در دانشجویان پسر به نحو معناداری از دانشجویان دختر بیشتر است.
با توجه به نتیجه گیریهای فوق که میزان احتیاط به اینترنت و احساس تنهایی عاطفی و اجتماعی ، تغییرات در خلق (حاصل از اینترنت)، صرف وقت زیاد (در اینترنت ) و مشکلات شخصی، اجتماعی و حرفه ای به طور معناداری در پسران بیشتر از دختران است. این نتیجه اندکی امیدوار کننده است که هنوز دختران عزیز ما که مادران آینده کشور هستند کمتر در معرض احتیاط به اینترنت می باشند و انشاء الله با تمهیدات دلسوزانه و آگاهانه والدین و مسئولین مملکتی این وابستگی نه فقط در دختران ، بلکه در پسران هم در حد متعادل و حساب شده شود.

پیشنهادات:
پیشنهاداتی برای مسئولان و برنامه‌ریزان مملکتی، رؤسای دانشگاهها، سازمان آموزش و پرورش، والدین جوانان، سازمان ملی جوانان و محققان بعدی به شرح زیر ارائه می‌گردد:
1- برگزاری برنامه های مذهبی و نشاط آور در دانشگاهها وتقویت گرایشات دینی جوانان وذکر فواءد واثرات توکل بر خدا ودعا ونیایش بر بهداشت روان وهمراه کردن این برنامه ها با کلاسهای آموزش مهارتهای زندگی (به عنوان واحد درسی)برای دانشجویان به خصوص برای گروه های در معرض خطر میتواند بسیار مفید و اثر بخش باشد زیرا ابن گونه برنامه ها موجب افزایش توان حل مساله، مقابله با استرس ها، ارتباط مؤثر و تفکر منطقی در آنان میشود تا بتوانند با استفاده از راهکارهای مقابله‌ای سالم در مقابل مشکلات و سختی ها مقاومت کنند و شیوه‌های کارآمدتر را جایگزین شیوه‌های پیشین خود (استفاده بیش از حد از اینترنت) نمایند.
2- فیلترگذاری بر روی سایت های غیر مجاز توسط مخابرات به نحوی که شکستن این فیلترها برای کاربران به هیچ وجه مقدور نباشد.
3- نظارت بیشتر بر نحوه‌ی عملکرد کافی نت ها، بخصوص کافی نت های شبانه توسط مسئولین مربوطه.
4- آشنا کردن والدین با پیامدهای منفی حاصل از استفاده‌ی نابجا از اینترنت موجب نظارت و کنترل حساب شده و دقیق آنان بر روی فعالیت‌های فرزندانشان می‌شود . (یکی از دلایل وابستگی بیشتر پسران به اینترنت تا دختران دادن آزادی بیشتر به فرزندان پسر است توسط والدینشان).
5- افزایش سطح آگاهی والدین، مدیران مدارس و رؤسای دانشگاهها جهت شیوه‌های برخورد صحیح با نوجوانان و جوانان و نحوه‌ی صحیح ارائه رهنمودهای سازنده به آنان به طوریکه باعث جذب جوانان شود و احساس تنهایی نکنند.
6- ارائه‌ی واحدهای درسی اجباری به دانشجویان جهت آشنایی و کاربری صحیح از کامپیوتر و اینترنت به‌منظور پیشگیری از پیامدهای منفی استفاده ناصحیح از آن.
7- برگزاری کلاس‌های آموزشی، علمی، مذهبی ، تفریحی و انجام مسابقات مختلف ورزشی توسط سازمان ملی جوانان و با هزینه کم که موجبات جلب نوجوانان و جوانان را به اینگونه برنامه‌های سازنده فراهم آورد و آنان را از روی آوردن به فعالیت‌های آسیب زا باز دارد.
8- برگزاری اردوهای تفریحی، علمی، آموزشی به تفکیک سن و جنس برای دانش‌آموزان و دانشجویان کشور و انجام مسابقات ورزشی (مانند تیراندازی، اسب سواری، کوهنوری، دوچرخه‌سواری و ...) در سطح گسترده می‌تواند موجبات سرگرمی های سالم و آموزنده را برای این اقشار آینده ساز جامعه فراهم آورد و آنها را از گزند استفاده نابجا از اینترنت مصون دارد.
9- در دسترس بودن مشاوران آگاه، مجرب، متعهد و دلسوز برای راهنمایی نوجوانان و جوانان و خانواده‌های آنان برای پیشگیری از بروز این نوع مشکلات.
10- ایجاد اشتغال برای جوانان توسط برنامه‌ریزان مملکتی و به دنبال آن فراهم کردن زمینه‌هایی برای ازدواج آنان.
11- به محققین بعدی پیشنهاد می‌شود که تحقیق در زمینه‌های مختلف پیامدهای روانی- اجتماعی استفاده از اینترنت و رایانه را ادامه دهند و پژوهش‌های انجام شده را به مجلات پژوهشی معتبر خارجی منعکس نمایند تا تفاوتهای فرهنگی، اجتماعی در مورد متغیرهای مختلف مشخص گردد. همچنین توصیه می‌شود پژوهشگران مشابه این تحقیق را در شهرهای دیگر و روی مقاطع سنی دیگر انجام دهند تا مکمل تحقیق حاضر باشد.
محدودیتها :1-جدید بودن موضوع 2-کمبود و عدم دسترسی لازم به منابع معتبر 3-محدود بودن تحقیقات صورت گرفته در باره ی موضوع مورد بحث در ایران 4-طولانی بودن آزمونها وخستگی ناشی از آن ممکن است انگیزه و دقت پاسخگویان را هنگام خواندن و پاسخ دادن به پرسشها تحت تأثیر قرار داده باشد البته در این راستا محقق تلاش میکرد با توضیحات لازم دقت پاسخگوِِِِیی و انگیزه لازم را در آنان ایجاد کند.
منابع فارسی:
- ارقامی، ناصر رضا (1380) (بعضی اشتباهات رایج در تحقیقات علوم تربیتی و اجتماعی)، فصلنامه علمی، پژوهشی پیمایش پاییز 84
- امیدوار، احمد. صارمی، علی اکبر. (1381). اعتیاد به اینترنت مشهد، انتشارات تمرین
- بیابانگرد، اسماعیل (1373). روشهای افزایش عزت نفس در کودکان و نوجوانان، تهران، انتشارات انجمن اولیا و مربیان
- دلاور، علی (1376). صبانی
- سرمد، زهره، بازرگان، عباس، حجازی، الهه. (1376). روشهای تحقیق در علوم رفتاری چاپ اول تهران، انتشارات آگه
- شفیعی، شفیع. (1382 ). اینترنت و نقش آن در زندگی اجتماعی www.irandoc.ac.ir))
- صادقیان،عفت (1384). تأثیرکامپیوتر و اینترنت بر کودکان ونوجوانانwww.irandoc.ac.ir))
- هارولد کاپلان. بنیامین سادوک (1368). خلاصه روان پزشکی، روان پزشکی بالینی (چهار جلدی) ترجمه نصرت الله پور افکاری

منابع انگلیسی:
-Affonoso(1990)http://sierrasource.com/cep612/internet.html
-beck|j.s.(1995).cognitive therapy :basics and beyond. New York :Guilford
-braun|c.m|goupil |g |Giroux |j|&| chagnon |y.(1989). Adolescents and microcomputers :sex difference| proxemiees | task and stimulus variable .journal of psychology.120.556_560.
-caplan|s|e.(2002).computers in human behavior http://www.elsevier.com/locare /comphumben
-Davis|R.A.(2001).a cognitive-behavioural model of pathological internet use (piu):catalyst.http://victoriapoint.com/piu.html
- Davis|R.A.(2001)http://www.internetaddiction.com
-Goldberg (1998) http://www.eric.ed.gov
-Goldberg (1995) internet addiction disorder.http://www.cog.brown.edu/
-Orzac(1999)http://events.adelphi.edu/publication/adelphimag/pdfs/spring2005/adelphi-mag.pdf
-Scherer (1997) http://www.psychiatrictimes.com
-scherer(1997).college life on-line :healthy and unhealthy internet use .jornal of college student development |38|655-665.
-shield| M.K| beharman R.E children and computer Technology : Analysis and recommendations the future of children fall / winter 2000 . P: 4-10
-sue| D & sue| S. (1994) Understanding abnormal behavior. Bostan: Houghton Mifflin.
- Young| K.s. (1998). Internet Addiction: The emergence of a new clinical disorder. Cyberpsychology and Behatior| 1(3)| 237 - 244 .
-Young (1997). www.netaddiction .com/articles/neu/disorder.html
-Young| K.s. (1996). Internet Addiction: The emergence of a new clinical disorder papar presented at the 104th annual convention of the American psychological Association| Torento| Canada.
-young|k.s(1990)internet addiction :symptoms |evaluation and treatment| In l.vande creek &Jackson(eds).innovations in clinical practice:a source book|17

توجه: فهرست منابع بر اساس منبع نویسی با روش APA1 (1994به بعد) نوشته شده است.

فهرست مطالب صفحه
چکیده الف
عنوان
موضوع پژوهش
مقدمه و بیان مسئله
اهمیت و ضرورت پژوهش
اهداف پژوهش
فرضیه های پژوهش
سوالات پژوهش
دیدگاهها و نظریه ها در تبیین اعتیاد اینترنتی
نظریه زیستی ـ پزشکی
نظریه روان کاوی
نظریه رفتاری
نظریه شناختی
نظریه شناختی رفتاری
نظریه کنترل اجتماعی
ب) نتایج برخی از مطالعات و تحقیقات تجربی درباره اعتیاد اینترنتی
جامعه آماری
ابزارهای پژوهش
تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها
تجزیه ـ تحلیل داده ها
یافته های مربوط به فرضیه های پژوهش
یافته های مربوط به سوالات پژوهش
پیشنهادات
محدودیت ها
منابع فارسی
منابع انگلیسی
فهرست جداول
جدول شماره 1) خلاصه نتایج آزمون در ضریب همبستگی اسپیرمن مربوط به فرضیه های پژوهش
جدول شماره 2) خلاصه نتایج آزمون t مربوط به سوالات پژوهش
پیوست ها:
پیوست شماره 1: نمونه پرسشنامه
پیوست شماره 2: نمونه ای از برگه های مربوط به Spss