بنگاههای برتر جهانی (شرکت فورد)

تجربه تاسیس شرکت فورد از آن دسته تجربیاتی است که از یک رؤیای بلند و همت والا پدید آمده است. ازهمین‌رو بود که هنری فورد، مهندس جوان و نوآور و ایده پرداز و متفکر، چند سال قبل از اینکه شرکت را با همت خویش تأسیس کند، اولین چهار چرخ را ساخت. این فورد بود که خودرو را برای استفاده تمامی انسانها عرضه کرد. مدل معروف T رکورد پرفروش‌ترین خودرو تاریخ خودروسازی را به خود اختصاص داده است. ایده‌پردازی، پشتکار، ذهن مهندسی در کنار بازاریابی مناسب، شرکت فورد را به سردمدار بی بدیل صنعت خودرو تبدیل ساخت. تاثیر صنعتی و اجتماعی حرکت فورد بسیار بیش از ساخت و عرضه خودرو بود. او توانسته بود با استفاده از خط مونتاژ، به تولید انبوه خودرو دست یابد. فورد عملا ایده تقسیم کار تیلور و مدیریت علمی او را در راه اندازی کارخانه به کار بست. او در بستر مناسب تولید انبوه خودرو، ایده استفاده از قطعات یکسان و استانداردهای واحد ازسوی تأمین کنندگان را به اجرا درآورد. گرچه گذر بیش از یکصدسال از عمر شرکت و حضور چند نسل از خانواده فورد و بروز تغییرات بسیار عظیم در صحنه جهانی و بویژه در عرصه صنعت خودرو باعث شده تا رقبایی چون جنرال موتورز و تویوتا، شرکت فورد را پشت سر گذارند، اما ناب بودن ایده های اولیه هنری فورد و پیشتازی او در استفاده از خط تولید انبوه و استانداردهای واحد برای قطعات خودرو، فضیلت تقدم و سبقت خود را در این عرصه از دست نداده است.

تاریخچه
اولین خودرو جهان در شرکت فورد تولید شد. گرچه این شرکت در سال 1903 یعنی 104 سال پیش تأسیس شد، اما هفت سال پیش از آن، هنری فورد، بنیانگذار شرکت، به عنوان یک مهندس جوان و خلاق، اولین وسیله نقلیه چهار چرخ را ابداع کرده و ساخته بود. این وسیله که «چهارچرخ» (QUADRICYCLE) نامیده می‌شد مانند یک قایق با فرمانی رانده می شد و بدون اینکه امکان برگشت به عقب داشته باشد با دو سرعت متفاوت حرکت می کرد. فورد جوان پنج سال پیش از آن، یعنی در سال 1891 به عنوان یک مهندس درشرکت ادیسون در دیترویت کار می‌کرد. دو سال بعد که به جایگاه سرمهندسی ارتقا یافت آنقدر پول کافی به دست آورده بود تا به تکمیل تجارب شخصی خود در زمینه موتورهای احتراق داخلی بپردازد.
سال 1903 زمانی که هنری فورد با سرمایه 28000 دلار به همراه 11 سرمایه گذار توافق‌نامه همکاری با ایالت میشیگان را گرفت شرکت فورد تأسیس شد. کمتر از یک ماه بعد، اولین خودروی شرکت در دیترویت به یک دکتر فروخته شد. مدلهای تولیدی خودرو شرکت در ابتدا نام حروف الفبا انگلیسی را داشت و تا 19 حرف تولید شد. پس از تولید خودروی مدل A ، در سال 1908 معروفترین و ماندگارترین مدل خودروی شرکت، یعنی مدل T به بازار آمد. این خودرو سیاه رنگ، ساده و ازنظر قیمت مناسب بود. یک سال بعد که بیش از 000/10 دستگاه از این مدل تولید شد قیمت خودرو از 825 به 360 دلار کاهش یافت. بهبود چشمگیر در کارایی تولید بویژه نصب و به‌کارگیری اولین نوار نقاله خط مونتاژ در سال 1913 در شرکت دلیل اصلی این امر بود. در سال 1914، تعداد کارکنان شرکت 13000 نفر بود که 300 هزار خودرو تولید می شد. در آن زمان بقیه 299 خودروساز، با 66350 پرسنل تنها 280000 خودرو تولید می کردند. در سال 1918 نیمی از خودروهای آمریکا، مدل T فورد بود. سال 1922 شرکت بیش از یک میلیون خودرو مدل T تولید کرد که 56 درصد تولید خودرو جهان بود. این مقدار در سالهای بعد به سالانه دومیلیون خودرو رسید. در سال 1920، فورد در هر دقیقه یک خودرو تولید می کرد. در فاصله 20 سال از تولید مدل T ، بیش از 15 میلیون دستگاه از آن به فروش رفت.
در سال 1919 فورد و پسرش ادسل که قصد توسعه شرکت را داشتند و با مقاومت سهامداران روبرو شده بودند، تمام سهام شرکت را خریدند. درهمین سال، هنری فورد، رهبری شرکت را به دست پسرش سپرد. یک سال بعد، شرکت برای حمل مواد و قطعات به کارخانه و آمادگی برای تولید انبوه از راه‌آهن استفاده کرد. شرکت در سال 1925، شرکت موتور لینکلن را خرید و در دهه 1930 بخش مرکوری برای مدلهای خودرو با قیمت متوسط تأسیس شد.
ادسل برخلاف پدرش که به مکانیک علاقه و تاکید داشت، دوستدار طراحی بود. او اول بار در سال 1933 واحد طراحی را در شرکت دایر کرد که حاصل کار آن طراحی‌های نوین خودرو بود. در سال 1943، ادسل که از 1917 نایب رئیس و از 1919 رئیس شرکت بود درگذشت. هنری فورد مجددا به صحنه اجرایی شرکت برگشت و رهبری را به دست گرفت. پس از انتظام کارها، رهبری شرکت به پسر ادسل و نوه بزرگ هنری فورد، هنری دوم رسید. او تا سال 1979 قدرتمندانه در سمت مدیرعاملی شرکت فعال بود و هشت سال بعد که به عنوان رئیس هیئت مدیره عمل می کرد درگذشت.
در این مدت اولین شرکت لیزینگ خودرو توسط فورد تأسیس شد. در سال 1988 فروش شرکت به 3/5 میلیارد دلار رسید که تا آن زمان بالاترین سطح در شرکتهای خودروساز محسوب می شد. پس از مرگ هنری فورد دوم، پسر برادرش بیل فورد رهبری شرکت را دردست گرفت و باتوجه به تغییرات فضای صنعت خودروسازی، شرکت را در مسیر جدید هدایت کرد. در سال 1998 فورد اولین شرکت خودروسازی بود که استاندارد زیست محیطی ISO 14001 را دریافت کرد. در سال 2001 حداقل 90 درصد از تأمین کنندگان فورد طرح اجرای این استاندارد را در برنامه داشتند و اکنون تمامی تأمین‌کنندگان به دریافت این گواهینامه نائل آمده اند.

ابداع خط تولید برای تولید انبوه
کاری که هنری فورد انجام داد، استفاده از نوار نقاله برای خط تولید و دستیابی به تولید انبوه خودرو از این طریق بود. درحقیقت به‌کارگیری همین خط تولید انبوه توسط فورد بود که کاربرد عملی مدیریت علمی تیلور را که به محور تخصص‌گرایی و تقسیم کار استوار شده بود به نقطه اوج رساند.
گفته می شود که او ایده خط تولید را از مشاهداتی درکشتارگاه شیکاگو یاد گرفته بود.
نکته دیگری که در کار فورد وجود داشت و محور تفکر او محسوب می شد به‌وجود آوردن استاندارد واحد درتولید قطعات خودرو ازطریق تأمین کنندگان مختلف بود. این همان چیزی است که امروزه نیز خودروسازان به آن تکیه و تأکید می کنند. فورد در بدو تأسیس تنها چهار تامین کننده داشت. با ورود خودروی مدل T و تولید انبوه آن، تعداد تأمین کنندگان به سرعت افزایش یافت و در دهه 1950 به 6000 رسید. درآن زمان اصطلاح 6000 شریک برای نامیدن این تأمین‌کنندگان ازسوی شرکت به کار برده می شد. گرچه روش تولید انبوه فورد با افزایش بهره‌وری منجر به دستیابی شرکت به سودهای کلان شد اما مهارتها و شایستگیهای فردی از میان رفت و به جای آن تولید برپایه تقسیم بندیهای دقیق و جزیی کار با حدومرز کاملا مشخص مطرح گردید.
او معتقد بود که افراد باید همان کاری را انجام دهند که برای آن استخدام شده اند. کارگران باید بدون تفکر مشغول به یک کار ویژه تکراری شوند. بدین جهت از فورد به عنوان کسی یاد می شود که محیط کار را انسانیت‌زدایی (DE-HUMANIZE) کرد. البته آنچه هنری فورد با ماشین‌آلات انجام می داد، نوه‌اش هنری فورد دوم با نیروی کار عمل می‌کرد و بدین ترتیب به مرور زمان از خشکی و بیرحمی آن روش کاسته می شد.

برندها
شرکت خودروسازی فورد هشت برند اصلی در محصولات خود دارد: فورد، لینکلن، مرکوری، جکوار، استون مارتین، مزدا، ولو، لندرور. لیست متنوع خودروهایی که شرکت در این صدسال تولید کرده حجم یک کتاب را اشغال می کند. اولین مدل خودروی شرکت A و اولین مدلی که به تولید انبوه رسید T بود که ابتدا تنها با رنگ مشکی تولید می شد و سپس در رنگهای دیگر نیز عرضه گردید. مدل T فورد رکورد بیشترین تولید یک مدل خودرو در جهان را دارد و از مدل بیتل فولکس واگن نیز پیشی گرفته است.

چشم انداز
چشم‌انداز شرکت فورد چنین است: خلق محصولات عالی که به مشتری، سهامداران و جامعه فایده برساند.

اصول کسب و کار
اصول کسب و کار شرکت که بیان‌کننده ارزشها و فرهنگ سازمانی فورد است در قالب موارد زیر ارائه شده است:
1 – پاسخگویی: ما درستکار و گشوده خواهیم بود و بالاترین استانداردهای درستی را در شرکت پیاده خواهیم کرد.
2 – ارتباطات: ما با هر جامعه ای در سراسر دنیا که در آنجا کار می کنیم به احترام و تعامل رفتار خواهیم کرد.
3 – محیط زیست: به محیط زیست احترام خواهیم گذاشت و از آن برای نسلهای بعد حفاظت خواهیم کرد.
4 – سلامت اقتصادی: تصمیمات خود را باتوجه به امنیت اقتصادی درازمدت شرکت خواهیم گرفت و ارزشهای پایدار برای سهامداران خلق خواهیم کرد.
5 – محصولات و مشتریان: ما با تکیه بر رضایت و وفاداری مشتریان، محصولات و خدمات عالی ارائه خواهیم داد.
6 – کیفیت روابط: ما با سرمایه گذاران، مشتریان، فروشندگان، کارکنان، شرکای کسب و کار (تأمین‌کنندگان) و جامعه، برمبنای اعتماد و نفع متقابل عمل خواهیم نمود.
7 – ایمنی: ما از امنیت و سلامت کسانی که محصولات ما را تولید می کنند، توزیع می کنند یا استفاده می کنند حفاظت می کنیم.

تحقیق و توسعه
شرکت فورد از دهه 1960 برای توسعه خودروهایی که نسبت به موتورهای سنتی آلودگی کمتری ایجاد می کنند سرمایه گذاری و تحقیق کرده است. اکنون فورد یکی از پیشگامان تولیدکننده خودروهایی است که با انتشار کمترین آلودگی، استانداردهای مختلف زیست محیطی را پاسخ می دهند.
خودروهای هیبریدی شرکت با موتور برقی چهارسیلندر درهمین حوزه عرضه شده است. شرکت درزمینه عرضه خودروهایی که از هیدروژن به عنوان نیروی محرکه استفاده می کنند و آب تنها خروجی آنهاست نیز کار کرده است. دراین موارد از پیلهای سوختی استفاده می شود. نخستین خودرو شرکت با سوخت هیدروژنی در سال 2002 عرضه گردید. شرکت در زمینه فناوری بیودیزل و دیزلهای تمیز نیز درحال تحقیق است. به‌کارگیری اتانول به عنوان یک سوخت تمیز نیز در دستور کار قرار دارد. اتانول سوخت تجدید شونده ای است که از ذرت یا سایر دانه های روغنی گرفته می شود و به میزان 85 درصد با گازوئیل مخلوط می شود. از 1996 تاکنون، بیش از 6/1 میلیون دستگاه خودرو که با سوخت اتانول کار می کند توسط شرکت فروخته شده است.

کارکنان
تعداد کارکنان شرکت در سال 2006، 283000 نفر بوده است که در 108 کارخانه شرکت در سراسر جهان به کار مشغول هستند. از این تعداد 128 میلیون نفر در آمریکای شمالی کار می کنند و به ترتیب در آمریکای جنوبی، اروپا و آسیا، 13، 66 و 18 میلیون نفر فعال هستند.

فروش
شرکت فورد با فروش 177 میلیارد دلاری در سال 2006، از لحاظ درآمد به عنوان چهارمین خودروساز جهانی بعداز جنرال موتورز، دایملر و تویوتا قرارگرفت. بدین ترتیب رتبه نهم برترین شرکتهای دنیا به فورد اختصاص یافت. میزان تولید خودرو در این سال در شرکت 000/597/6 بوده است که نیمی از آن در آمریکای شمالی تولید شده است.

بنیانگذار
هنری فورد (1947 – 1863) در سال 1903 شرکت فورد را تأسیس کرد. هنگامی که در سال 1899 او شغل خود را درشرکت ادیسون ترک کرد و تمام سرمایه اش را در کسب تجربه تولید خودرو گذاشت، همگان او را نادان خواندند. البته او یک انسان خود ساخته بود. از روزی که در مزرعه رشد کرد و برای گذران زندگی به تعمیر ساعت پرداخت، همواره مستقل بود. هنری فورد شیوه استفاده از خط تولید و رسیدن به تولید انبوه را به دنیا ارائه داد. او به طراحی و ساخت قطعات همسان و هم‌شکل در خودرو همت گماشت و اولین استانداردها را در این زمینه تدوین و عرضه کرد. او پیش از آنکه در ساخت و ساز صنعتی نابغه باشد در بازاریابی نابغه بود. فورد به خوبی دریافته بود که بازار خاصی برای خودرو بین طبقه متوسط جامعه وجود دارد. فورد انسان سخت‌کوش و متفکری بود. او بر این باور بود که همه چیز در کسب و کار موفق با تفکر شروع می شود و با تفکر توسعه و تحول می یابد. بهبود ناشی از تفکر، باعث افزایش موفقیت است. او تاکید داشت که وقتی این راه را شروع کردم، یک ایده داشتم و دائما راجع به آن فکر می کردم. اگر فکر کنید و کار را با تفکر همراه سازید موفقیت شما حتمی است. هنری فورد عامل بزرگ موفقیت را دریافتن نیازهای اجتماع و فهم طبیعت آدمی می دانست.
او می‌گفت: بهترین راه درک طبیعت آدمی، دوست بودن با مردم است. اگر کسی چنین ایده ای در کسب وکار داشت نباید نگران کسب سود باشد. سود خواه‌ناخواه عاید می شود. کسب‌وکاری که فقط پول می سازد و نه هیچ چیز دیگر، کسب‌وکار ضعیفی است.
فورد شکست در کسب‌وکار و زندگی را فرصتی برای شروع مجدد فعالیت اما با هوشمندی بیشتر می دانست. او می گفت: تلاش انسان برای اینکه کاری را متفاوت انجام دهد انتقاداتی رامتوجه او می کند.
انتقاد بهترین معلم در جهان است. من هرچه یاد گرفته ام از انتقاد بوده است. انتقاد درست مانند علف هرز است که برای رشد بسیار ارزشمند است. سالها کشاورزان فکر می کردند علف هرز مضر است و وقت و پول برای کندن آن می گذاشتند اما امروز ثابت شده که علف هرز برای رشد خاک لازم است.

مدیرعامل
از سپتامبر2006، آلن مولالی به سمت مدیرعامل شرکت برگزیده شده است. او رئیس شرکت بوئینگ و مدیرعامل هواپیماهای تجاری بوئینگ بود که از 1969 در آن شرکت خدمت می کرد. شاید به کارگرفتن او در این سمت به دلیل تجارب ذی‌قیمت او در ارتقا شرکت بوئینگ و استفاده از آن برای حل بحرانهای پیش روی شرکت در فضای کاملا رقابتی است. بدین جهت است که شرکت فورد، در هیئت مدیره خود از یورمااولیلا مدیرعامل قبلی شرکت موفق نوکیا نیز استفاده کرده است. بیل فورد مدیرعامل قبلی شرکت نیز در سمت رئیس هیئت مدیره عمل می کند. او از خانواده فورد و افراد تاثیرگذار در شرکت محسوب می شود. بیل فورد می گوید: شرکت ما بر ارزشها بنا نهاده شده است. ارزشها به ما کمک کرده است تا بدین جایگاه برسیم و به ما کمک خواهدکرد تا آینده پایداری به دست آوریم. ما اصول کسب و کار 100 سال بعد خود را تنظیم کرده ایم. این اصول، استانداردهایی را پی می‌ریزد که به نظر من برای بقای هر شرکتی در قرن بیست ویکم الزامی است. آنها مشخص می کنند که ما چگونه ارزش درازمدت برای سهامداران خود می آفرینیم.

منابع:
1 – www.ford.com
2 – www.fortune.com
3 – P.KRASS| "THE BOOK OF ENTEREPRENEURS WISDOM"| JOHN WILEY| 1999| PP 244-251.
منبع:مجله تدبیر-شماره 184